3 Μαΐου , 2017 • 3 MINS READ
Αφιέρωμα - Λογοτεχνία της Πορτογαλίας
Περίληψη: "H κληρονομιά της Πορτογαλίας στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι πολύ σημαντική, παρόλο που λίγοι πορτογάλοι συγγραφείς...
"H κληρονομιά της Πορτογαλίας στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι πολύ σημαντική, παρόλο που λίγοι πορτογάλοι συγγραφείς είναι γνωστοί, αλλά αρκετοί είναι αυτοί που έχουν αφήσει ένα διαρκές και κρυστάλλινο λογοτεχνικό αποτύπωμα.
Ως πρώτη αναφορά, αξίζει να υπογραμμιστεί η σημασία το έργου του μεγάλου και νομπελίστα συγγραφέα, Ζοζέ Σαραμάγκου. Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του είναι τα: “Περί Τυφλότητος” , “Περί Θανάτου”, «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον”, “Περί Φωτίσεως”, “Η Πέτρινη Σχεδία”, “Ο Άνθρωπος Αντίγραφο”, “Ο Φωταγωγός”, “Κάϊν” και “ Το Τετράδιο”. Τα μυθιστορήματά του πραγματεύονται εκ πρώτης όψεως εξωπραγματικές αλλά αληθοφανείς καταστάσεις με ήρωες που έχουν ενσυναίσθηση για την ανθρώπινη κατάσταση και την απομόνωση της σύγχρονης αστικής ζωής. Για παράδειγμα στο «Περί τυφλότητος», οι ήρωες παλεύουν, υπό συνθήκες παροδικής τύφλωσης, να αναπτύξουν ουσιαστικότερες ανθρώπινες σχέσεις σε κόσμους όπου το ένστικτο του ανθρώπου για επιβίωση κυριαρχεί αλλά δεν υποτάσσεται στην ατομικότητα. Στην “Πέτρινη Σχεδία” ένα από τα μετα-μοντέρνα μυθιστορήματά του, η μεταφυσικού χαρακτήρα απόσπαση της Ιβηρικής Χερσονήσου από την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, έχει συμβολική σημασία ως προς τον άνθρωπο, τη θέση του στον κόσμο και εγείρει φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα, ενώ στο “Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο”, ο συγγραφέας δεν διστάζει να καταπιαστεί με θρησκευτικά ζητήματα και να δώσει τη δική του εκδοχή των δρώμενων, ως ένας παντογνώστης παρατηρητής, ο οποίος παρακολουθεί τους χαρακτήρες και μας παρουσιάζει όλες τις πτυχές της ζωής τους.
Ιδιαιτέρως σημαντικό είναι και το έργο του “αναρχικού” ποιητή και λογοτέχνη Φερνάντο Πεσσόα. Πολύ γνωστά του έργα είναι, “Ο Αναρχικός Τραπεζίτης” , “Το Βιβλίο της Ανησυχίας” , “Γράμματα στην Οφέλια” , “ Ένα πολύ Πρωτότυπο Δείπνο” , “Η Ώρα του Διαβόλου”, “Ο Οδοιπόρος” και ποιητικές συλλογές όπως τα “Ποιήματα του Αλβάρο ντε Κάμπος”. Αυτό που χαρακτηρίζει τα έργα του Πεσσόα είναι η ιδιαίτερη ικανότητά του να «μεταμφιέζεται» από μυθιστόρημα σε μυθιστόρημα και αυτό το κατορθώνει με τη δημιουργία των «ετερωνύμων» του, χαρακτήρων δηλαδή, επινοημένων από τον ίδιο, ώστε μετουσιώνονται στις πολλαπλές προσωπικότητες που «κατοικούσαν» μέσα του. Έχουν ανακαλυφθεί συγκεκριμένα 27 προσωπικότητες, οι οποίες έχουν δικό τους τρόπο γραφής και λογοτεχνικό ύφος. “Το Βιβλίο της Ανησυχίας” είναι ένα εξαιρετικό δείγμα και μείγμα θα μπορούσαμε να πούμε, εξομολογητικής γραφής με βαθιά ενδοσκοπική οπτική, αυτοβιογραφική διάθεση και κείμενο με διάχυτους προβληματισμούς. Στον “Αναρχικό Τραπεζίτη” παρουσιάζεται μια περισσότερο δυναμική και ιδεολογική πλευρά του συγγραφέα, μέσα από το διάλογο δυο αντρών περί αναρχισμού.
Ιδιαίτερη θέση στα πορτογαλικά γράμματα καταλαμβάνει ο ιδιαίτερος, Αντόνιο Λόμπο Αντούνες. Εδώ δεν πρόκειται για κλασική περίπτωση λόγιου συγγραφέα, αλλά για έναν κατά την πατρική καθοδήγηση, ψυχίατρο, η ζωή και οι εμπειρίες του οποίου (ο αποικιακός πόλεμος στην Αγκόλα και οι έρωτές του) αποτελούν την κύρια πηγή έμπνευσής του. Μυθιστορήματά του όπως “Το Εγχειρίδιο των Ιεροεξεταστών” και “Η Φυσική Τάξη των Πραγμάτων” αποτελούν τις καλύτερες στιγμές του συγγραφέα στον λογοτεχνικό κόσμο και τον εντάσσουν στους καλύτερους σύγχρονους πορτογάλους συγγραφείς.
Στο πρώτο έχουμε την κατάθεση δεκαεννιά διαφορετικών προσώπων για τον Σαλαζάρ, ανάμεσά τους και ο γιός του πρώην δικτάτορα. Διακρίνεται μια συνεχής εναλλαγή στις καταθέσεις αυτές σύμφωνα με τους σκοπούς του εκάστοτε ήρωα. Μέσω αυτών ο «ιεροεξεταστής» - συγγραφέας ανακαλύπτει τις ζωές των χαρακτήρων και μας αποκαλύπτει μικρές πτυχές της τελευταίας τριακονταετίας της ιστορίας της Πορτογαλίας. Στην “Φυσική Τάξη των Πραγμάτων” ακολουθείται ένα παρόμοιο μοτίβο με το “Το Εγχειρίδιο των Ιεροεξεταστών” αλλά με περισσότερο εξομολογητικό ύφος από πλευράς ηρώων καθώς στερούνται της γνώσης του αληθινού παρελθόντος τους και μπλέκονται σε μια δίνη συναισθημάτων και αποκαλύψεων, η οποία αναταράσσει τον κόσμο τους
Στη συνέχεια, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον πολύ σπουδαίο και εκφραστή της μεταμοντέρνας λογοτεχνίας, Ζοζέ Καρντόζο Πίρες, πολύ σημαντικά έργα του οποίου είναι: η εκπληκτική νουβέλα του “Ο Αγκυροβολημένος Άγγελος” και “Η Μπαλάντα της Αμμουδιάς των Σκύλων”. Στο πρώτο έχουμε την καταπληκτική ιστορία δυο νέων που καταφθάνουν σε ένα χωριό το οποίο απαρτίζεται από ανθρώπους που έχουν χάσει κάθε ικανότητα αποδοχής του «έξω» κόσμου και κάνουν τα πάντα προκειμένου να εκμεταλλευτούν τους δυο ξένους. Ένα χωριό μικρογραφία ενός κόσμου που οδηγείται ολοένα και περισσότερο στην θλίψη την απάθεια και τη ματαιοδοξία, κατάλοιπο της πάλαι ποτέ αγωνιστικής κοινωνίας.
Κλείνοντας, θα κάνουμε μια μικρή αναφορά σε έναν λογοτέχνη που προσφάτως ανακαλύψαμε στην Ελλάδα (καθότι έργα του δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα μετά το 2009) και μας εξέπληξε ευχάριστα. Πρόκειται για τον Ζοζέ Λουίς Πεισότο. Δύο από τα πιο σημαντικά έργα του είναι τα: “Βιβλίο” και “Γκαλβέιας”. Πρόκειται για έναν συγγραφέα-αποκάλυψη της σύγχρονης πορτογαλικής πεζογραφίας, ο οποίος καταπιάνεται με θέματα όπως, η μετανάστευση κατά τη δεκαετία του ’60 στην Πορτογαλία και οι επιπτώσεις της στην συναισθηματική φύση του ανθρώπου, (“Βιβλίο”) και η αλληλεπίδραση των σχέσεων των ανθρώπων υπό δυσχερείς συνθήκες (“Γκαλβέιας”).
Καλή σας ανάγνωση!"
Ως πρώτη αναφορά, αξίζει να υπογραμμιστεί η σημασία το έργου του μεγάλου και νομπελίστα συγγραφέα, Ζοζέ Σαραμάγκου. Μερικά από τα σημαντικότερα έργα του είναι τα: “Περί Τυφλότητος” , “Περί Θανάτου”, «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον”, “Περί Φωτίσεως”, “Η Πέτρινη Σχεδία”, “Ο Άνθρωπος Αντίγραφο”, “Ο Φωταγωγός”, “Κάϊν” και “ Το Τετράδιο”. Τα μυθιστορήματά του πραγματεύονται εκ πρώτης όψεως εξωπραγματικές αλλά αληθοφανείς καταστάσεις με ήρωες που έχουν ενσυναίσθηση για την ανθρώπινη κατάσταση και την απομόνωση της σύγχρονης αστικής ζωής. Για παράδειγμα στο «Περί τυφλότητος», οι ήρωες παλεύουν, υπό συνθήκες παροδικής τύφλωσης, να αναπτύξουν ουσιαστικότερες ανθρώπινες σχέσεις σε κόσμους όπου το ένστικτο του ανθρώπου για επιβίωση κυριαρχεί αλλά δεν υποτάσσεται στην ατομικότητα. Στην “Πέτρινη Σχεδία” ένα από τα μετα-μοντέρνα μυθιστορήματά του, η μεταφυσικού χαρακτήρα απόσπαση της Ιβηρικής Χερσονήσου από την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, έχει συμβολική σημασία ως προς τον άνθρωπο, τη θέση του στον κόσμο και εγείρει φιλοσοφικά και υπαρξιακά ερωτήματα, ενώ στο “Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο”, ο συγγραφέας δεν διστάζει να καταπιαστεί με θρησκευτικά ζητήματα και να δώσει τη δική του εκδοχή των δρώμενων, ως ένας παντογνώστης παρατηρητής, ο οποίος παρακολουθεί τους χαρακτήρες και μας παρουσιάζει όλες τις πτυχές της ζωής τους.
Ιδιαιτέρως σημαντικό είναι και το έργο του “αναρχικού” ποιητή και λογοτέχνη Φερνάντο Πεσσόα. Πολύ γνωστά του έργα είναι, “Ο Αναρχικός Τραπεζίτης” , “Το Βιβλίο της Ανησυχίας” , “Γράμματα στην Οφέλια” , “ Ένα πολύ Πρωτότυπο Δείπνο” , “Η Ώρα του Διαβόλου”, “Ο Οδοιπόρος” και ποιητικές συλλογές όπως τα “Ποιήματα του Αλβάρο ντε Κάμπος”. Αυτό που χαρακτηρίζει τα έργα του Πεσσόα είναι η ιδιαίτερη ικανότητά του να «μεταμφιέζεται» από μυθιστόρημα σε μυθιστόρημα και αυτό το κατορθώνει με τη δημιουργία των «ετερωνύμων» του, χαρακτήρων δηλαδή, επινοημένων από τον ίδιο, ώστε μετουσιώνονται στις πολλαπλές προσωπικότητες που «κατοικούσαν» μέσα του. Έχουν ανακαλυφθεί συγκεκριμένα 27 προσωπικότητες, οι οποίες έχουν δικό τους τρόπο γραφής και λογοτεχνικό ύφος. “Το Βιβλίο της Ανησυχίας” είναι ένα εξαιρετικό δείγμα και μείγμα θα μπορούσαμε να πούμε, εξομολογητικής γραφής με βαθιά ενδοσκοπική οπτική, αυτοβιογραφική διάθεση και κείμενο με διάχυτους προβληματισμούς. Στον “Αναρχικό Τραπεζίτη” παρουσιάζεται μια περισσότερο δυναμική και ιδεολογική πλευρά του συγγραφέα, μέσα από το διάλογο δυο αντρών περί αναρχισμού.Ιδιαίτερη θέση στα πορτογαλικά γράμματα καταλαμβάνει ο ιδιαίτερος, Αντόνιο Λόμπο Αντούνες. Εδώ δεν πρόκειται για κλασική περίπτωση λόγιου συγγραφέα, αλλά για έναν κατά την πατρική καθοδήγηση, ψυχίατρο, η ζωή και οι εμπειρίες του οποίου (ο αποικιακός πόλεμος στην Αγκόλα και οι έρωτές του) αποτελούν την κύρια πηγή έμπνευσής του. Μυθιστορήματά του όπως “Το Εγχειρίδιο των Ιεροεξεταστών” και “Η Φυσική Τάξη των Πραγμάτων” αποτελούν τις καλύτερες στιγμές του συγγραφέα στον λογοτεχνικό κόσμο και τον εντάσσουν στους καλύτερους σύγχρονους πορτογάλους συγγραφείς.
Στο πρώτο έχουμε την κατάθεση δεκαεννιά διαφορετικών προσώπων για τον Σαλαζάρ, ανάμεσά τους και ο γιός του πρώην δικτάτορα. Διακρίνεται μια συνεχής εναλλαγή στις καταθέσεις αυτές σύμφωνα με τους σκοπούς του εκάστοτε ήρωα. Μέσω αυτών ο «ιεροεξεταστής» - συγγραφέας ανακαλύπτει τις ζωές των χαρακτήρων και μας αποκαλύπτει μικρές πτυχές της τελευταίας τριακονταετίας της ιστορίας της Πορτογαλίας. Στην “Φυσική Τάξη των Πραγμάτων” ακολουθείται ένα παρόμοιο μοτίβο με το “Το Εγχειρίδιο των Ιεροεξεταστών” αλλά με περισσότερο εξομολογητικό ύφος από πλευράς ηρώων καθώς στερούνται της γνώσης του αληθινού παρελθόντος τους και μπλέκονται σε μια δίνη συναισθημάτων και αποκαλύψεων, η οποία αναταράσσει τον κόσμο τουςΣτη συνέχεια, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τον πολύ σπουδαίο και εκφραστή της μεταμοντέρνας λογοτεχνίας, Ζοζέ Καρντόζο Πίρες, πολύ σημαντικά έργα του οποίου είναι: η εκπληκτική νουβέλα του “Ο Αγκυροβολημένος Άγγελος” και “Η Μπαλάντα της Αμμουδιάς των Σκύλων”. Στο πρώτο έχουμε την καταπληκτική ιστορία δυο νέων που καταφθάνουν σε ένα χωριό το οποίο απαρτίζεται από ανθρώπους που έχουν χάσει κάθε ικανότητα αποδοχής του «έξω» κόσμου και κάνουν τα πάντα προκειμένου να εκμεταλλευτούν τους δυο ξένους. Ένα χωριό μικρογραφία ενός κόσμου που οδηγείται ολοένα και περισσότερο στην θλίψη την απάθεια και τη ματαιοδοξία, κατάλοιπο της πάλαι ποτέ αγωνιστικής κοινωνίας.
Κλείνοντας, θα κάνουμε μια μικρή αναφορά σε έναν λογοτέχνη που προσφάτως ανακαλύψαμε στην Ελλάδα (καθότι έργα του δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα μετά το 2009) και μας εξέπληξε ευχάριστα. Πρόκειται για τον Ζοζέ Λουίς Πεισότο. Δύο από τα πιο σημαντικά έργα του είναι τα: “Βιβλίο” και “Γκαλβέιας”. Πρόκειται για έναν συγγραφέα-αποκάλυψη της σύγχρονης πορτογαλικής πεζογραφίας, ο οποίος καταπιάνεται με θέματα όπως, η μετανάστευση κατά τη δεκαετία του ’60 στην Πορτογαλία και οι επιπτώσεις της στην συναισθηματική φύση του ανθρώπου, (“Βιβλίο”) και η αλληλεπίδραση των σχέσεων των ανθρώπων υπό δυσχερείς συνθήκες (“Γκαλβέιας”).
Καλή σας ανάγνωση!"
