Ιστορικά και γεωπολιτικά βιβλία για να μάθουμε καλύτερα τον κόσμο

Η πολιτική, η ιστορία και η γεωγραφία είναι επιστήμες αλληλένδετες. Η μία επηρεάζει την άλλη με τρόπους που δεν είναι προφανείς. Κάθε μία από τις τρεις αποτελεί ένα μεγάλο επιστημονικό πεδίο με τεράστιο βάθος. Από αυτό τον τεράστιο όγκο γεγονότων, αποφασίσαμε σήμερα να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα την ιστορία της Ευρώπης. Βοηθός μας θα είναι -όπως πάντα- τα βιβλία! Ακολούθησέ μας σε αυτό το ταξίδι γνώσης για να μάθεις ακόμα περισσότερα για την ιστορία της ηπείρου μας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Βιβλία ιστορικού και γεωπολιτικού ενδιαφέροντος

Η πρώτη μας στάση είναι το έργο του Simon Jenkins «Μια σύντομη ιστορία της Ευρώπης». Εδώ και χιλιετίες η Ευρώπη κυριαρχεί στον πλανήτη, με απαρχή την αρχαία Ελλάδα και αργότερα τη Ρώμη, και διατηρεί ακόμα αυτή την ηγετική θέση στον πλανήτη. Τις περασμένες δύο χιλιετίες υπήρξαν δεκάδες αυτοκρατορίες που επικράτησαν, βασίλευσαν και έπειτα διαλύθηκαν. Η ιστορία της ηπείρου γράφτηκε πολλές φορές με αίμα άλλωστε. Ο Simon Jenkins δεν μένει μόνο στην «ξερή» ιστορία όμως. Εξετάζει και παρουσιάζει τα γεγονότα υπό διαφορετικά πρίσματα, όπως αυτά της θρησκείας και της γεωγραφίας. Επίσης, μιλά και για σπουδαίες προσωπικότητες της ιστορίας, όπως ο Περικλής, ο Ιούλιος Καίσαρας, η Ζαν Ντ’ Αρκ, ο Σαίξπηρ και ο Πικάσο. Το «πορτραίτο» της Ευρώπης που δημιούργησε ο Jenkins είναι ένα σπάνιο έργο, καθώς καταφέρνει με συνοπτικό τρόπο να μιλήσει για την μακρόχρονη ιστορία της ηπείρου.

Μεταξύ Ευρώπης και Ασίας βρίσκεται μία από τις ισχυρότερες χώρες της ηπείρου και του πλανήτη, η Ρωσία. Με μία τόσο μακρά και περίπλοκη ιστορία δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσει ο μύθος από την πραγματικότητα. Γι’ αυτό και στραφήκαμε στο βιβλίο του ιστορικού Paul Bushkovitch «Ιστορία της Ρωσίας». Το έργο αυτό προσεγγίζει με επιστημονικό τρόπο την ιστορία της Ρωσίας, από τον 9ο αιώνα μέχρι τη Ρωσική Επανάσταση. Το επίκεντρο είναι η πολιτική ιστορία της χώρας, αλλά μέσα σε αυτό το έργο εξετάζονται επίσης θρησκευτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις που οδήγησαν στη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης.

Κι επειδή αναφερθήκαμε στο πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η γεωγραφία στην ιστορία, δεν μπορούμε να μην μιλήσουμε και για το βιβλίο «Η εκδίκηση της γεωγραφίας». Το έργο του Robert Kaplan περιγράφει το πως η πολιτική και κοινωνική ιστορία των χωρών επηρεάζεται από γεωγραφικούς παράγοντες. Τέτοιο παράγοντες μπορεί να είναι η πρόσβαση στη θάλασσα ή η ύπαρξη φυσικών συνόρων μεταξύ περιοχών. Ο Αμερικάνος συγγραφέας, όμως, δεν σταματά εκεί. Βασιζόμενος επάνω στα ιστορικά και γεωγραφικά γεγονότα, αλλά και αξιοποιώντας σύγχρονα κλιματικά, πληθυσμιακά και τοπογραφικά δεδομένα, επιχειρεί να προβλέψει τα πως θα διαδραματιστεί η ιστορία στο εγγύς μέλλον, επισημαίνοντας τα σημεία του πλανήτη όπου είναι πιθανό να δημιουργηθούν κρίσεις.

Η επόμενή μας πρόταση έχει χαρακτηριστεί ως “must read” από πολλούς κριτικούς και είναι το «On Tyranny» του Timothy Snyder, το οποίο κυκλοφορεί τώρα σε έκδοση graphic novel. Το βιβλίο αυτό εστιάζει στο θεσμό της τυραννίας. Αναλύοντας την πρόσφατη πολιτική ιστορία της Ευρώπης ο Snyder εντοπίζει μερικούς βασικούς παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν χώρες με δημοκρατικό πολίτευμα στον απολυταρχισμό. Σκοπός του Snyder δεν είναι απλώς να παρουσιάσει τις παρατηρήσεις τους όμως. Το «On Tyranny» παραδίδει σημαντικά μαθήματα για το πως ο καθένας μας μπορεί να αναγνωρίσει και να αντιταχθεί στην άνοδο της τυραννίας.

Μία από τις πιο μελανές στιγμές της ιστορίας της Ευρώπης (και του κόσμου) είναι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η ιστορία του, όμως, σπάνια δίνεται από τη σκοπιά των γυναικών. Η βραβευμένη με Νόμπελ Λογοτεχνίας συγγραφέας και δημοσιογράφος Svetlana Alexievich έχει από το 1985 μιλήσει για αυτή την προοπτική, με το βιβλίο «Ο πόλεμος δεν έχει πρόσωπο γυναίκας». Στο βιβλίο αυτό αποτυπώθηκαν για πρώτη φορά άγνωστες ιστορίες γυναικών από τον πόλεμο, οι οποίες συμμετείχαν ενεργά στη σύρραξη μέσα από κάθε λογής ρόλο, από νοσοκόμες μέχρι πυροβολήτριες και αεροπόροι. Η Svetlana Alexievich αναζήτησε τις γυναίκες αυτές σε όλη τη Σοβιετική Ένωση και κατέγραψε τις εμπειρίες τους. Το βιβλίο γνώρισε τεράστια επιτυχία από την πρώτη στιγμή της έκδοσής του και σήμερα έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 35 γλώσσες.

Μέσα από αυτές τις πέντε επιλογές πιστεύουμε πως θα γνωρίσεις πολύ καλύτερα την ιστορία της Ευρώπης και θα κατανοήσεις πως διαμορφώθηκαν οι σημερινές ισορροπίες δυνάμεων στην ήπειρο.