Περίληψη: Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι η μεγαλύτερη τραγωδία της σύγχρονης ελληνικής ιστορία. Αυτός ο μήνας βιβλίου στο Public παρουσιάζει σημαντικά βιβλία για αυτή.
6 Μαΐου , 2022 • 3 MINS READ
Μικρασιατική Καταστροφή: Βιβλία για να γνωρίσεις την ιστορία
Μία από τις μελανότερες σελίδες στη σύγχρονη ελληνική ιστορία είναι η Μικρασιατική Καταστροφή. Ο διωγμός, οι λεηλασίες, η καταστροφή περιουσιών και, πάνω από όλα, οι σφαγές Ελλήνων κατά την εκστρατεία στη Μικρά Ασία ήταν το οδυνηρό τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου. Αυτή η περίοδος, παρότι σχετικά πρόσφατη, δεν είναι το ίδιο γνωστή με άλλες περιόδους του ελληνισμού. Για τον Μάιο λοιπόν, και με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή, στρέφουμε την προσοχή μας εκεί. Αυτός ο μήνας βιβλίου στο Public είναι αφιερωμένος στη Μικρασιατική Καταστροφή, τόσο ιστορικά όσο και λογοτεχνικά.
Η Μικρασιατική Καταστροφή μέσα από τα μάτια της ιστοριογραφίας
Για να εξετάσουμε την ιστορική αυτή περίοδο στρεφόμαστε αρχικά στην επιστήμη της ιστορίας. Μέσα στα χρόνια έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για τη Μικρασιατική Καταστροφή, οπότε υπάρχουν πολλές επιλογές για να μελετήσεις κι εσύ σε βάθος τα γεγονότα, από πολλές και διαφορετικές σκοπιές.
Μία εξαιρετική αρχή για όποιον θέλει να εμβαθύνει στην ιστορία της καταστροφής στη Μικρά Ασία είναι το έργο των Άγγελου Συρίγου και Ευάνθη Χατζηβασιλείου «Μικρασιατική καταστροφή: 50 ερωτήματα και απαντήσεις». Σε αυτό το βιβλίο απαντώνται με αμεροληψία και επιστημονική ακεραιότητα σημαντικές απορίες για τα γεγονότα του 1922. Για την σφαιρική εξέταση των γεγονότων, δεν μπορούμε να παραλείψουμε και τα βιβλία εκείνα που μιλούν για τα γεγονότα πίσω από την ιστορία, αυτά που οδήγησαν τελικά στην Μικρασιατική Καταστροφή. Μέχρι να οδηγηθούμε εκεί έπρεπε να συμβούν πολλά. Το βιβλίο «Μικρά Ασία» του Βλάση Αγτζίδη αναλύει την περίοδο της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που οδήγησε στο σχηματισμό του σύγχρονου κράτους της Τουρκίας και έπαιξε -φυσικά- τεράστιο ρόλο στην έκβαση της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Τεράστια ιστορική αξία έχουν και οι μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα. «Η ιστορία ενός στρατιώτη (1918-1922)» είναι το ημερολόγιο ενός στρατιώτη. Λίγα πράγματα ξέρουμε γι’ αυτόν, αλλά όσα κατέγραψε δίνουν μία προοπτική πρώτης όψεως στα όσα συνέβησαν. Ένας ακόμα μάρτυρας της καταστροφής ήταν και ο Νορβηγός δημοσιογράφος Στίαν Μπρούμαρκ. Το βιβλίο «Επαναπατρισμοί» δημιουργήθηκε μέσα από εκτενή έρευνα και μιλά τόσο για την καταστροφή όσο και για την ανταλλαγή πληθυσμών.
Άλλα ιστορικά βιβλία εστιάζουν στην πολιτική κατάσταση που επικρατούσε τα χρόνια πριν και κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Καταστροφής και έπαιξε τεράστιο ρόλο στα γεγονότα. Η Διδώ Σωτηρίου έγραψε το «Η μικρασιατική καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο», μέσα από το οποίο δεν μιλά μόνο για το 1922, αλλά αναλύει μέσα από αυτό και την σύγχρονη ιστορία. Στο έργο «Βενιζελισμός & Αντιβενιζελισμός στις απαρχές του Εθνικού Διχασμού 1915-1922» ρίχνεται φως στην πολιτική ζωή της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της Μικραστιαστικής εκστρατείας. Συγγραφέας του βιβλίου ο Σωτήρης Ριζάς, διδάκτορας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου και Διευθύνων του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεωτέρου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών.
Η Μικρασιατική Καταστροφή αποτυπώνεται και σε μυθιστορήματα
Η μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε ο σύγχρονος ελληνισμός δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και από έργα φαντασίας. Πολλά μυθιστορήματα έχουν γραφτεί για τη Μικρασιατική Καταστροφή μέσα στα χρόνια και επιτρέπουν στον αναγνώστη να ζήσει τα γεγονότα μέσα από μία διαφορετική διάσταση, αυτή της μυθοπλασίας. Ένα από τα σημαντικότερα τέτοια βιβλία ανήκει και πάλι στη Διδώ Σωτηρίου. Είναι το «Ματωμένα χώματα», το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1962 και περιγράφει τη ζωή ενός Έλληνα, του Μανώλη Αξιώτη, ο οποίος υπηρέτησε στον Ελληνικό Στρατό και έζησε από κοντά την καταστροφή στη Μικρά Ασία. Σε μία από τις σπουδαιότερες και ιστορικότερες πόλεις της Μικράς Ασίας, τη Σμύρνη, μας ταξιδεύει το μυθιστόρημα της Γιώτας Γουβέλη «Για ένα τανγκό στη Σμύρνη». Η ονειρική πόλη γίνεται επίκεντρο δραματικών εξελίξεων και η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, η Λευκιώ, θα βρεθεί αντιμέτωπη με το θάνατο.
Μέσα από τα βιβλία και τα μυθιστορήματα μπορούν και τα παιδιά να μάθουν για την ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής. «Το πέρασμα» αφηγείται την ιστορία του διωγμού. Στη βάρκα από το Αϊβαλί στη Μυτιλήνη βρίσκονται πέντε γυναίκες και η ιστορία δίνεται μέσα από τα μάτια ενός κοριτσιού εννιά χρονών. Το «Μέλη και Μελέκ» απευθύνεται σε παιδιά 9-12 ετών. Η Μέλη είναι ένα κορίτσι που αγαπάει πολύ την κούκλα της, αλλά τον Σεπτέμβρη του 1922 θα την αποχωριστεί.
Αυτός ο μήνας Βιβλίου στο Public είναι αφιερωμένος στην ιστορία. Μέσα από τα βιβλία, αυτό το Μάιο μπορείς να γνωρίσεις καλύτερα και να μελετήσεις ακόμα περισσότερο τη Μικρασιατική Καταστροφή.
