Συνέντευξη / 5+1 ερωτήσεις στον Ηλία Μαγκλίνη

Ο Ηλίας Μαγκλίνης αναμετριέται εδώ και χρόνια με τις λέξεις. Δοκιμάζοντας διαφορετικές μορφές και φόρμες, πειραματίζεται σμιλεύοντας χαρακτήρες και πλοκές που εγκιβωτίζουν σκέψεις, εμπειρίες και στοχασμούς στο πέρασμα του χρόνου. Αδράξαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί του, με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου, «Είμαι όσα έχω ξεχάσει», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Ένας από τους σημαντικότερους αμερικανούς συγγραφείς του 20ού αιώνα, ο Γουίλιαμ Φόκνερ, έλεγε πως «για να γίνει κανείς συγγραφέας χρειάζεται 99% ταλέντο, 99% πειθαρχία και 99% δουλειά». Συμφωνείτε;

Ποιος είμαι εγώ να διαφωνήσω με ένα μεγαθήριο, όπως ο Φόκνερ; Εννοείται πως είναι έτσι. Η γραφή, η τέχνη εν γένει μάλλον, έχει κάτι απάνθρωπο. Η συνθήκη που περιγράφει ο Φόκνερ έχει κάτι απάνθρωπο. Μπορείς να αφιερωθείς για χρόνια σε ένα βιβλίο, να ξενυχτήσεις, να ξοδέψεις χρήματα, να χάσεις ανθρώπους και το αποτέλεσμα να είναι φτωχό. Παρά τη λύσσα, παρά το πάθος, παρά την πειθαρχία. Και τον αναγνώστη τον ενδιαφέρει το αποτέλεσμα, όχι η προσπάθεια. Και σωστά. Οπότε χρειάζεται το ταλέντο. Αλλά μόνο του το ταλέντο μπορεί να μη λέει τίποτα τελικώς. Έχουμε δει ένα σωρό «αποτυχημένους έξυπνους» συγγραφείς. Θέλει πειθαρχία να σμιλέψεις το ταλέντο σου. Αλλά μπορεί να πειθαρχείς με τρόπο μη δημιουργικό, μη παραγωγικό. Οπότε εκεί μπαίνει ο παράγοντας της δουλειάς, της γόνιμης εργασίας. Μόνον γράφοντας γίνονται πράγματα. Ο Φλομπέρ το έλεγε επίσης καλά: «Αλλού τα όνειρα, αλλού η γραφή».

Ποια ήταν η πρώτη σας έμπνευση, ώστε να ξεκινήσετε να γράφετε;

Δύσκολη ερώτηση. Σήμερα, εκ των υστέρων, θα έλεγα: όλα όσα μου λείπουν. Όσα δεν έχω ή όσα έχασα. Η απώλεια, η απουσία. Το φάντασμα, η σιωπή εκεί όπου πριν είχε θόρυβο. Πού πήγαν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Πού χάθηκαν; Οι φωνές τους, τα όνειρά τους, οι επιθυμίες τους, οι φόβοι τους; Έπειτα, είναι ο ίδιος ο κόσμος: μέγας και θαυμάσιος αλλά δεν αρκεί. Θες κι άλλους κόσμους. Παράλληλους ή μη. Άλλες διαστάσεις, άλλα σύμπαντα. Τα ψάχνεις γράφοντας.

Ανατρέχοντας στην περίοδο που γράφατε τις πρώτες ιστορίες, νιώθετε ότι διατηρείτε τον ίδιο ενθουσιασμό σήμερα; Και αν ναι, πώς ανανεώνεται η έμπνευση;

Ενθουσιασμό ναι, έχω ακόμα. Αυτό που έχασα είναι την άγνοια κινδύνου. Είμαι πιο υποψιασμένος τώρα, περιμένω σε κάθε μου βήμα την ενέδρα που μου στήνει ο ίδιος μου ο εαυτός. Κάθε βιβλίο, πάντως, κάθε νέο βιβλίο πυροδοτεί την έμπνευση. Στην αρχή έχεις εσύ απαιτήσεις από αυτό. Γράφοντας, όμως, το βιβλίο θέτει τις δικές του απαιτήσεις από σένα, τις οποίες δεν είχες προβλέψει. Αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση.

Παρακολουθείτε ξένους συγγραφείς; Έχετε ξεχωρίσει κάποιον αγαπημένο/αρκετά ενδιαφέροντα;

Δεν κάνω κι άλλη δουλειά. Είναι πολλοί, από τους κλασικούς έως τους σύγχρονους. Εντελώς ενδεικτικά: Ντεφόου, Στίβενσον, Ντίκενς, Χόθορν, Πόε, Τζόζεφ Κόνραντ, Κίπλινγκ, Ουέλς, Γκρέιαμ Γκριν, Τόμας Μαν, Ουίτμαν, Βιρτζίνια Γουλφ, Χέμινγουεϊ, Καμί, Φόκνερ, Κάμινγκς, οι Αμερικανοεβραίοι γενικώς με πρώτο τον Φίλιπ Ροθ, Τζόις Μάνσουρ, Σούζαν Σόνταγκ, Τζέιμς Σόλτερ, Τζάνετ Μάλκολμ, Γκέι Ταλίζι, Τζόαν Ντίντιον, Παβέζε, Καλβίνο, Μαλαπάρτε, Φίλιπ Ντικ, Ρόμπερτ Χένλαϊν, Άρθουρ Κλαρκ, Κούντερα, Ζέμπαλντ, Μπολάνιο.

Αν σας ζητούσαμε να καλέσετε έναν συγγραφέα σε δείπνο, ποιον θα διαλέγατε και γιατί;

Θα επέλεγα τον Αμερικανό Τζέιμς Σόλτερ, για να μου μιλήσει και για τις εμπειρίες του ως μάχιμου πιλότου καταδιωκτικών στην Κορέα. Και για τις τόσο ερωτικές του ιστορίες. Αλλά πέθανε δυστυχώς. Από τους ζώντες, έχω επιλέξει πολλές φορές τον Θανάση Βαλτινό, αγαπημένος συγγραφέας και ωραίος συνομιλητής.

Θα μας εξομολογηθείτε ένα μυστικό της γραφής; Κατά τη γνώμη σας, ποια είναι τα συστατικά ενός επιτυχημένου μυθιστορήματος;

Ένα (κοινό) μυστικό είναι ότι κάθε φορά που γράφεις ένα νέο βιβλίο είναι σαν να ξεκινάς από την αρχή, σαν να μην έχεις γράψει ποτέ κανένα βιβλίο. Και αυτό διότι το επόμενο βιβλίο δεν το έχεις ξαναγράψει, το γράφεις όντως για πρώτη φορά, ξεκινάς λοιπόν απ’ το μηδέν. Φυσικά, αν έχεις στο ενεργητικό σου κι άλλα βιβλία, υπάρχει μια πείρα μέσα σου, μια τριβή, υποσυνείδητα κάπως και σε κρατάει, σε στηρίζει. Επίσης από το ένα βιβλίο στο άλλο υπάρχει ένας κίνδυνος: να συνεχίζεις με το νέο βιβλίο αυτό που έκανες στο προηγούμενο, χωρίς να το πολυκαταλάβεις. Κοινώς να επαναλαμβάνεσαι παθητικά. Θέλει υπομονή να αντέξεις τις πρώτες γραφές. Γενικώς το μεγαλύτερο μυστικό είναι να υπομένεις τις άπειρες μπούρδες που θα γράψεις μέχρι να γράψεις μια αξιόλογη πρώτη σελίδα – και να ξεκινήσεις από εκεί.

Ως προς τα συστατικά ενός επιτυχημένου μυθιστορήματος, μεγάλη κουβέντα. Το έλυσε όμως ο Αριστοτέλης πριν από χιλιάδες χρόνια, με την «Ποιητική» του. Και παραμένει αξεπέραστος: η πλοκή. Οι χαρακτήρες έρχονται δεύτεροι. Η πλοκή, η συνεκτική πλοκή, κατά «το εικός και το αναγκαίον» είναι το άπαν. Όχι απαραίτητα πλοκή γραμμική, αλλά πάντως να υπάρχει μια ιστορία που να εξελίσσεται και μέσω αυτής να εξελίσσονται εσωτερικά οι χαρακτήρες.

Who is who: Ο Ηλίας Μαγκλίνης γεννήθηκε το 1970 στην Κινσάσα του Κονγκό. Σπούδασε αγγλική φιλολογία και πολιτικές επιστήμες στην Αγγλία και τη Σκοτία. Από το 1994 έως το 2003 εργάστηκε ως συντάκτης στο περιοδικό «Διαβάζω». Σήμερα εργάζεται στην εφημερίδα «Καθημερινή». Ασχολείται συστηματικά με τη μετάφραση. Έχει εκδώσει το μυθιστόρημα «Σώμα με σώμα» (Πόλις, 2005), τη νουβέλα «Η ανάκριση» (Κέδρος, 2008), το μυθιστόρημα «Πρωινή γαλήνη» (Μεταίχμιο, 2015) και το μυθιστόρημα «Είμαι όσα έχω ξεχάσει» (Μεταίχμιο, 2019). Έχει δημοσιεύσει διηγήματα σε περιοδικά και ανθολογίες.