David Bowie: Επαγγελματίας αντικομφορμιστής, στη ζωή και την τέχνη

Ο αντικομφορμισμός δεν πρέπει να συγχέεται με πολιτικές ή άλλες στρατεύσεις παρόλο που η συμβολή του στην κοινωνική αλλαγή, συνήθως σε κατεύθυνση προοδευτική ή ριζοσπαστική, ό,τι και αν σημαίνει αυτό, είναι κάθε άλλο παρά αμελητέα. Το σπάσιμο των ταμπού, ιδίως σε ζητήματα νοοτροπιών και, κυρίως, ηθών βάζει αναπόφευκτα την κοινωνία σε κίνηση και τη βγάζει από το λήθαργο ενός status quo, που διαιωνίζεται μόνο και μόνο από τη δύναμη της συνήθειας αλλά και με τη βολική συναίνεση όσων επωφελούνται από αυτήν. Με αυτή την έννοια ο αντικομφορμισμός δεν είναι συντηρητικός, χωρίς ταυτόχρονα να σημαίνει ότι είναι εκ προοιμίου αριστερός. Η περίπτωση των ροκ σταρ είναι χαρακτηριστική και άξια μελέτης. Όχι τόσο των σημερινών ποπ σταρ που υπακούουν σε νέους αμείλικτους κανόνες της μουσικής βιομηχανίας και αναπτύσσουν ενός άλλου είδους κονφορμισμό, όσο εκείνων της δεκαετίας του 1960 και 1970 που εξέπεμπαν επαναστατικότητα και γίνονταν  η φωνή των απανταχού καταπιεσμένων νέων που ήθελαν να σπάσουν τα κοινωνικά δεσμά τους. Οι εν λόγω σταρ, την ίδια ώρα που επαναστατούσαν απέναντι σε κάθε καταπίεση, μπορούσαν να αναπτύσσουν σύνδρομα μεγαλείου, να ζουν μέσα στη χλιδή, να εκμεταλλεύονται την ισχυρή τους θέση και την απήχησή τους.Αυτό βέβαια δεν συνέβαινε με όλους, ούτε όμως είναι και απολύτως κατακριτέο, καθώς πολλοί είναι οι άνθρωποι της τέχνης, αλλά και των γραμμάτων που υποκύπτουν σε ανάλογους πειρασμούς. Και βέβαια, αν ένας συγγραφέας πρέπει να διατηρεί μια στοιχειώδη συνέπεια λόγων και έργων, ένας καλλιτέχνης της ροκ παίρνει περισσότερες ελευθερίες, ελευθερίες που η ίδια η κοινωνία του αναγνωρίζει αναγορεύοντάς τον σε ένα είδος θεότητας αρχαιοελληνικού τύπου, με μεγεθυμένα  τα ανθρώπινα ελαττώματά της. Η περίπτωση του Ντέιβιντ Μπάουι είναι ενδιάμεση και αρκετά πιο περίπλοκη. Πρόκειται για καλλιτέχνη που σκηνοθέτησε τη ζωή του και, πριν να σκηνοθετήσει και τον ίδιο του τον θάνατο, είχε σκηνοθετήσει και τον αντικομφορμισμό του. Προς επίρρωση των όσων λέγαμε νωρίτερα, οι πολιτικές απόψεις του ήταν αρκετά ασαφείς και στη νεότητά του είχε πει κάποια θετικά λόγια για τον Χίτλερ, κάτι που σταμάτησε πάντως να κάνει αρκετά γρήγορα. Λέγεται ότι η μουσική του θα χρειαστεί πολλά βιβλία για να μελετηθεί και να ερμηνευτεί, καθώς ο Μπάουι σπάνια επαναλάμβανε τον εαυτό του. Στο βιβλίο, πάντως, με τίτλο «Bowie» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αστάρτη σε μετάφραση Ιόλης Σίμου (με επιμέλεια και πρόλογο του Γιώργου Βουδικλάρη) αποκτούμε μια σημαντική βάση των βιογραφικών του στοιχείων.  Η Γουέντι Λι έγραψε τη βιογραφία αυτή όσο ζούσε ακόμα ο Βρετανός καλλιτέχνης και είναι φανερό ότι ζήτησε τη μαρτυρία πλήθους ανθρώπων του περίγυρού του.  Ο Ντέιβιντ Μπάουι, που καλλιεργούσε το φαίνεσθαι όσο καλλιεργούσε και την ουσία του έργου του, είναι ένας επαγγελματίας αντικομφορμιστής, χωρίς αυτό να έχει απαραίτητα αρνητική έννοια. Το γεγονός ότι σήμερα κόμματα από ένα πολύ ευρύ πολιτικό φάσμα συναγωνίζονται ποιο θα ψηφίσει πρώτο νόμους για τα δικαιώματα ή τον γάμο των ομοφυλοφίλων, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ανθρώπους σαν κι αυτόν – αν όχι κατ’ εξοχήν σε αυτόν συγκεκριμένα:  ο Μπάουι ήταν ίσως ο πρώτος καλλιτέχνης του είδους του που μίλησε ανοιχτά για τις αμφίφυλες επιλογές του και την ελεύθερη ανάπτυξη της σεξουαλικότητάς του, πριν λ.χ. τολμήσει ο Έλτον Τζον να μιλήσει για την ομοφυλοφιλία του. Κατά τα άλλα ο Μπάουι ήταν άνθρωπος που διακρινόταν για την ευγένειά του αλλά και για μια ισχυρή τάση απομονωτισμού. Επίσης ήταν πολύ φιλόδοξος, ιδιαίτερα μεθοδικός όμως στην προσπάθειά του για επιτυχία και αδιόρθωτος κλέφτης ιδεών άλλων. Ο στενός του φίλος Μικ Τζάγκερ, για τον οποίο ο Μπάουι έτρεφε αισθήματα αντιζηλίας, λένε πως είχε πει κάποτε: «Να προσέχετε τι παπούτσια φοράτε όταν είναι να συναντήσετε τον Ντέιβιντ, γιατί την επόμενη φορά που θα τον δείτε, όχι μόνο θα τα φοράει κι αυτός, αλλά θα του πηγαίνουν και περισσότερο από ότι πηγαίνουν σε εσάς!». Ταυτόχρονα ο Μπάουι προσπαθούσε πολύ να βοηθήσει ανθρώπους περιθωριακούς. Το περιθώριο του ασκούσε έλξη και όταν έβρισκε κάποιον άνθρωπο του περιθωρίου σε δυσκολία είχε τάση να τον βοηθήσει, ιδίως αν είχε μπλέξει με το ποτό ή τα ναρκωτικά. Ως επαΐων και ο ίδιος των συνεπειών της κοκαΐνης και της ηρωίνης, ήξερε να βοηθάει εθισμένους στα πρόθυρα της καταστροφής, πολύ περισσότερο που η γνώμη του, λόγω και διασημότητας, μετρούσε.Το βιβλίο είναι γραμμένο αρκετά χαλαρά ως προς τη δομή, όπως συνηθίζεται να γράφονται οι βιογραφίες των ροκ σταρ. Όπως χαλαρή, τουλάχιστον επιφανειακά, είναι και η ζωή τους. Τα μεγάλα ονόματα της μουσικής παρελαύνουν σε όλες τις σελίδες του βιβλίου, πληροφορώντας μας για σχέσεις ερωτικές, σχέσεις φιλίας, σχέσεις με εντάσεις, βιογραφικές λεπτομέρειες που δεν βρίσκει κανείς εύκολα αλλού. Ο Μπάουι λ.χ. και ο Λου Ριντ, γνώρισαν τον Ίγκι Ποπ μαζί, την ίδια μέρα. Μεταξύ του Ίγκι Ποπ και του Λου Ριντ υπήρξε αμέσως ένταση και φάνηκε ότι δεν θα τα βρουν, αντίθετα με τους Ίγκι Ποπ και Ντέιβιντ Μπάουι, που έγιναν φίλοι. Με τον Μπράιαν Φέρι υπήρχε ένας υπόγειος ανταγωνισμός, καθώς είχαν ξεκινήσει μαζί και είχαν κάνει τις πρώτες τους επιτυχίες την ίδια περίοδο. Είχαν επίσης κοινό ότι έκαναν και οι δύο, σε διαφορετικές περιόδους, δεσμό με την Αμάντα Λιρ. Όπως φλέρταρε κάποτε ο Μπάουι και με τη Μάριαν Φέιθφουλ, που τότε τα είχε με τον άσπονδο φίλο του Μικ Τζάγκερ, μετά την περιπέτειά της με τον Κιθ Ρίτσαρντ και πολύ πριν αρχίσει να έρχεται στο σπίτι του Ρότζερ Γουότερς, στο Πήλιο - για να θυμηθούμε, παραφράζοντάς τον, και τον δικό μας «ελαφρύ» και διανοούμενο  ταυτόχρονα, Λουκιανό, που έφυγε και αυτός πρόσφατα από τη ζωή.