Einstein-Bergson: Η διαμάχη που άλλαξε την κατανόησή μας για τον χρόνο. Δείτε τους νικητές του διαγωνισμού!

Περίληψη: Στις 6 Απριλίου του 1922, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε μια συνάντηση που θα του έμενε...

Στις 6 Απριλίου του 1922, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε μια συνάντηση που θα του έμενε αξέχαστη. Πρόκειται για τη συνάντησή του με τον Ανρί Μπερξόν, έναν από τους διασημότερους φιλοσόφους του αιώνα, γνωστού στο ευρύ κοινό για τη διατύπωση μιας θεωρίας για τον χρόνο, η οποία εξηγούσε όσα δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τα ρολόγια. Η θεωρία του μιλούσε για τις αναμνήσεις, τα προαισθήματα, τις προσδοκίες και τις προσμονές.Υποτίθεται πως θα ήταν μια συνάντηση μεταξύ ειδικών σε φιλικό κλίμα. Τελικά εξελίχθηκε σε κάτι τελείως διαφορετικό. Ο φυσικός και ο φιλόσοφος συγκρούστηκαν, ο καθένας υπερασπιζόμενος εκ διαμέτρου αντίθετους τρόπους κατανόησης του χρόνου. Με θεατές μια εκλεκτή ομάδα διανοούμενων, ήρθαν σε ρήξη σε ένα από τα πιο επιφανή ιδρύματα της Γαλλίας, τη Γαλλική Φιλοσοφική Εταιρεία. Ο «διάλογος ανάμεσα στον σπουδαιότερο φιλόσοφο και τον σημαντικότερο φυσικό του εικοστού αιώνα» καταγράφηκε προσεκτικά. Έμοιαζε με σενάριο για θεατρικό έργο.Το βιβλίο "Ο φυσικός και ο φιλόσοφος" είναι μια άψογη και αποκαλυπτική αφήγηση που δείχνει πώς η επιστημονική αλήθεια έφτασε να δικάζεται σε έναν διχασμένο αιώνα, σημαδεμένο από μια νέα αντίληψη του χρόνου.Στις μέρες μας, ο Αϊνστάιν είναι πασίγνωστος και αξιοσέβαστος, ενώ η φήμη του Μπερξόν είναι σαφώς πιο περιορισμένη. Ωστόσο, την εποχή της συνάντησής τους ίσχυε το αντίστροφο. Ο Μπερξόν είχε καθιερωθεί ως διανοητής και φιλόσοφος. Τα πρωινά συναναστρεφόταν με αρχηγούς κρατών, τα απογεύματα οι διαλέξεις του γέμιζαν αμφιθέατρα, ενώ πολλοί ξενυχτούσαν πάνω από τα βιβλία του. Ο Αϊνστάιν μόλις που είχε αναδειχθεί στα μάτια της κοινής γνώμης και προσπαθούσε ακόμα να βρει τη φωνή του έξω από τους επιστημονικούς κύκλους.Ο μποέμ τρόπος ζωής του φυσικού βρισκόταν σε αντιδιαστολή με τον μοναστικό ασκητισμό του φιλοσόφου. Η καταγωγή του Αϊνστάιν από τη Σουαβία στον γερμανικό Νότο και η κοινωνική του θέση έρχονταν σε αντίθεση με τη θέση του Μπερξόν, του οποίου ο παππούς από την πλευρά του πατέρα του ήταν σημαίνων πολωνός τραπεζίτης και ο παππούς από την πλευρά της μητέρας του γιατρός από το Γιορκσάιρ. Η άστατη προσωπική ζωή του επιστήμονα ήταν σε απόλυτη δυσαρμονία με την προνομιούχα σταθερότητα του Μπερξόν.Το έργο του Αϊνστάιν θεωρήθηκε πως είχε σημαντική επίπτωση στη μοντέρνα τέχνη. Οι πολυδιάστατες απόψεις της πραγματικότητας που περιγράφονται στη θεωρία της σχετικότητας θεωρούνται ότι έθεσαν τα θεμέλια για σημαντικές μεταμορφώσεις στις οπτικές τέχνες, επηρεάζοντας σημαντικούς καλλιτέχνες, από τον Ματίς μέχρι τον Πικάσο, και ολόκληρα καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως ο κυβισμός. Σήμερα, όμως, φαίνεται πως η φιλοσοφία του Μπερξόν άσκησε ισχυρότερη επιρροή. Η επιρροή του Μπερξόν είναι πιο εμφανής στη λογοτεχνία σε σχέση με τις οπτικές τέχνες.
Η ανθρωπότητα αναστενάζει σχεδόν κατακερματισμένη από το βάρος της προόδου που έχει σημειώσει. Οι άνθρωποι δεν έχουν καταλάβει ότι το μέλλον τους είναι στα χέρια τους.
Μια παλαιότερη φράση του Μπερξόν αναφέρεται από τον Χαρούκι Μουρακάμι στο διάσημο μυθιστόρημά του Ο Κάφκα στην ακτή (2002), τη στιγμή της κορύφωσης μιας ερωτικής σκηνής: «Το παρόν είναι μια μακρινή εξέλιξη του παρελθόντος που καταβροχθίζει το μέλλον. Στην πραγματικότητα, κάθε αίσθηση είναι ήδη ανάμνηση». Γιατί το έργο του αποτέλεσε το θέμα τόσων συζητήσεων από την Κεντρική Ευρώπη μέχρι την άλλη άκρη του κόσμου; Ακόμη και στο φανταστικό καφενείο που περιγράφεται στο Ινστιτούτο για τον συγχρονισμό των ρολογιών, ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε το 1954 από τον τούρκο συγγραφέα Αχμέτ Τανπινάρ, οι συζητήσεις περιστρέφονταν γύρω από την «ιστορία, τη φιλοσοφία του Μπερξόν, τη λογική του Αριστοτέλη και την ελληνική ποίηση».Η φιλοσοφία του Μπερξόν απευθυνόταν στην καρδιά και όχι μόνο στο μυαλό. Ως τέτοια φιλοδοξούσε να γίνει πιο διεξοδική από την επιστημονική γνώση. Πέρα από την καρδιά και το μυαλό, είχε να κάνει με όσα άγγιζαν τα χέρια, με όσα έβλεπαν τα μάτια, όσα άκουγαν τα αυτιά, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. Το εύρος της φιλοσοφίας του ήταν μεγάλο και καταπιανόταν με την ηθική και την αισθητική. Ήταν ένα αντίδοτο στη μαθηματική και στατική κατανόηση του σύμπαντος, την ακαμψία του οποίου απεχθάνονταν πολλοί, καθώς συνδεόταν με έναν ορθολογισμό που στερούνταν νοήματος.Ακολουθώντας τη διαμάχη και την εξέλιξή της, αντιλαμβανόμαστε γιατί ο Αϊνστάιν βγήκε στο προσκήνιο ως ένας άνθρωπος ο οποίος διαχώρισε την επιστήμη από τη μεταφυσική. Όμως, όντας βαθιά θρησκευόμενος, ο φυσικός πρόσθετε αναφορές στη θρησκεία, όπως η περίφημη φράση του κατά της κβαντικής μηχανικής: «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με το σύμπαν».Ίσως η μεγαλύτερη παρεξήγηση που διατηρούμε μέχρι σήμερα σε σχέση με τον Αϊνστάιν είναι η συχνή σύνδεσή του με την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ο Αϊνστάιν ποτέ δεν εργάστηκε στην έρευνα για την ατομική βόμβα. Για να καταλάβουμε ακριβώς τη θέση του σχετικά με τις έρευνες για τα όπλα και την εγκατάλειψη του ειρηνισμού, πρέπει να κατανοήσουμε τη διαμάχη και την εχθρότητά του προς τον Μπερξόν.Τι χαρακτήρα είχαν οι διαφορές ανάμεσα στον Αϊνστάιν και τον Μπερξόν; Πολιτισμικό, προσωπικό, πολιτικό και ιδεολογικό; Όλως παραδόξως, η μορφή αυτής της διευρυνόμενης σύγκρουσης παρέμενε σταθερή γύρω από έναν και μοναδικό άξονα: ο Αϊνστάιν και ο Μπερξόν είχαν διαφορετική αντίληψη για τη φύση του χρόνου και για τη δύναμη της επιστήμης να την αποκαλύψει. Οι συζητήσεις και οι αναφορές στον χρόνο γίνονταν σε μια μεγάλη γκάμα πεδίων: από το πιο επιστημονικό έως το πιο πολιτικό και φιλοσοφικό, από το πιο ουσιώδες έως το πιο ανεπίσημο. Και κάθε φορά ο Αϊνστάιν και ο Μπερξόν διαφωνούσαν.Κερδίστε δύο αντίτυπα του συναρπαστικού βιβλίου «Ο φυσικός και ο φιλόσοφος»Το Public Blog σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Ροπή, κάνει δώρο σε δύο (2) τυχερούς το βιβλίο «Ο φυσικός και ο φιλόσοφος».Η κλήρωση έγινε και οι νικητές του διαγωνισμού, οι οποίοι θα κερδίσουν ένα αντίτυπο του βιβλίου, είναι οι:
  • Μπερζοβίτης Άρης
  • Γκατζόφλια Κατερίνα
Σας ευχαριστούμε όλους για τη συμμετοχή σας!