Οι γυναίκες του Τζόζεφ Κόνραντ

"Η Πολωνία, το 19ο αιώνα, ήταν διαμελισμένη. Τα εδάφη της είχαν διαμοιραστεί ανάμεσα στη Ρωσία, την Αυστρία και την Πρωσία. Οι Πολωνοί γονείς του Τζόζεφ Κόνραντ, ζούσαν εκείνη την ταραγμένη εποχή των μέσων του αιώνα σε εδάφη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, στη σημερινή Ουκρανία, και συμμετείχαν σε οργανώσεις και ενέργειες που είχαν στόχο την απελευθέρωση των Πολωνών από τον ξένο ζυγό. Πέθαναν όμως από τις εξορίες και τις κακουχίες όταν ο Τζόζεφ Κορζενιόφσκι, όπως ήταν το πραγματικό ονοματεπώνυμο του Κόνραντ, ήταν ακόμα μικρός. Ο Τζόζεφ Κόνραντ μεγάλωσε με ένα θείο του και έφυγε μούτσος στα καράβια, με αφετηρία τη Μασσαλία. Και έμελλε να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της αγγλικής γλώσσας του 20ού αιώνα (πέθανε το 1924), γλώσσας όμως που εκείνου ήταν η τρίτη του! Η πρώτη ήταν φυσικά τα πολωνικά, κατόπιν έμαθε πολύ καλά γαλλικά και τέλος έμαθε και αγγλικά, όταν πια άρχισε να μπαρκάρει σε πλοία του αγγλικού εμπορικού ναυτικού, στα οποία δούλεψε για δεκαέξι χρόνια – έγινε και καπετάνιος. Ο Κόνραντ, που μιλούσε επίσης και εξαιρετικά γερμανικά, δεν ήταν ο μόνος ξένος που πλούτισε την αγγλική γραμματεία. Ξένος που έγραψε στα αγγλικά ήταν και ο ρωσόφωνος Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, όπως ήταν και ο γαλλόφωνος Τζακ Κέρουακ. Ίσως όμως ο Κόνραντ να είναι ο πιο εμβληματικός. Στη συνείδηση του κόσμου έχει περάσει ως συγγραφέας της θάλασσας, παρόλο που πολλά από τα μυθιστορήματά του –στην πραγματικότητα νουβέλες ως επί το πλείστον- έχουν ελάχιστη σχέση με αυτή. Το πιο γνωστό του πεζογράφημα είναι η Καρδιά του σκότους, που ενέπνευσε και την ταινία «Αποκάλυψη τώρα». Το ενδιαφέρον γι’ αυτόν παραμένει και στην Ελλάδα αμείωτο, όπως καταδεικνύει και η επανέκδοση πέντε τίτλων του συγγραφέα από τέσσερις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους μέσα στο 2016! Κάπου 160 χρόνια μετά τη γέννησή του και 92 μετά τον θάνατό του! Από αυτά επιλέγουμε να μιλήσουμε για το Ο άποικος της Μάλατα, ένα βιβλίο των εκδόσεων Ροές στην ενδιαφέρουσα λογοτεχνική σειρά που διατηρούν με τίτλο microMEGA. Και αν το επιλέγουμε είναι για να μιλήσουμε για μια βασική πτυχή του Κόνραντ, πέρα από τη θάλασσα, που είναι ο έρωτας και η ιδέα που είχε για τις γυναίκες. Ατυχώς, η μετάφραση δεν ρέει (παρά το όνομα του εκδοτικού οίκου!), χρειαζόταν κάποια παραπάνω γλωσσική επεξεργασία, εντούτοις ο αναγνώστης αποζημιώνεται και από την ίδια την ιστορία που αναπτύσσει ο Κόνραντ και από το πολύ ενδιαφέρον επίμετρο, ένα γαλλικό κείμενο για τον Κόνραντ και το συγκεκριμένο βιβλίο που είχε πρωτοδημοσιευτεί στο λογοτεχνικό περιοδικό Magazine Littéraire. Εκεί ο Σιλβέν Ρουμέτ, σκηνοθέτης και συγγραφέας, αναλύει διεξοδικά το θέμα της Γυναίκας – Πεπρωμένο που έχει ως μοντέλο ο Κόνραντ στα βιβλία του, την οποία συσχετίζει με το μυθολογικό μοντέλο της Λίλιθ, πρώτης γυναίκας του Αδάμ, αλλά και της Βάντα, πρωταγωνίστριας στην Αφροδίτη με τις γούνες του Ζάχερ – Μαζόχ (από τον οποίο και ο όρος «μαζοχισμός»). Πρόκειται για γυναίκες της καταστροφής. Χωρίς να κάνουν τίποτα, μόνο με το βλέμμα (που συχνά παρομοιάζεται με στιλέτο), σπέρνουν την καταστροφή. Ο Μπέρναρντ Μέγιερ, σε μια ψυχαναλυτική βιογραφία του Κόνραντ το 1970, είχε υπολογίσει ότι: «οι 17 από τους 25 ήρωες του Κόνραντ που εμπλέκονται σε κάποια ερωτική ιστορία χάνουν τη ζωή τους, άμεσα ή έμμεσα, εξαιτίας μιας γυναίκας – οι υπόλοιποι χάνουν απλώς την περιουσία, τη δουλειά τους, τους φίλους ή την οικογένειά τους…». Στο συγκεκριμένο βιβλίο ο ήρωας, ο Ρενουάρ, τυπικό μοντέλο σκληρού μοναχικού άντρα που έχει περάσει δια πυρός και σιδήρου, ζει σε μια αποικία του Ειρηνικού (μοιάζει με την Ταϊτή) και μάλιστα σε ένα μικρό φανταστικό νησάκι της αποικίας, τη Μάλατα, που του έχει παραχωρηθεί ως ανταμοιβή για διάφορες επωφελείς για την αποικία πράξεις του. Κάποια στιγμή καταφθάνει η οικογένεια ενός διάσημου επιστήμονα, που αναζητά έναν άνδρα. Πρόκειται για τον εξαφανισμένο αρραβωνιαστικό της κόρης του επιστήμονα ο οποίος κατηγορήθηκε άδικα για αδίκημα που δεν είχε διαπράξει και έφυγε από ντροπή. Ζητείται η βοήθεια του Ρενουάρ ο οποίος ερωτεύεται την κόρη παράφορα και αυτοκαταστροφικά. Δημιουργείται λοιπόν ένα κλασικό δραματικό τρίγωνο, όπου ο ερωτευμένος πρέπει να βοηθήσει τη γυναίκα που αγαπά να βρει τον δικό της αγαπημένο!  Δύσκολα μια τέτοια ιστορία θα μπορούσε να έχει καλό τέλος. Ο Κόνραντ, πάντως, δεν είναι συγγραφέας που περιγράφει ιδιαίτερα βίαιες σκηνές, και δεν περιγράφει επίσης ούτε ερωτικές σκηνές. Τον ενδιαφέρουν τα ψυχολογικά στοιχεία, και με αυτή την έννοια σωστά τον έχουν αποκαλέσει πρόδρομο του υπαρξισμού."