...και ο λόγος δικός σας!

"Το βιβλίο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, "Ταπεινοί και Κατραφρονεμένοι" ίσως δεν είναι τόσο γνωστό όσο το «Έγκλημα και Τιμωρία», «Οι αδερφοί Καραμαζώφ» ή «Ο ηλίθιος» είναι όμως και αυτό, ένα αριστουργηματικό έργο. Πρωταγωνιστής και αφηγητής του έργου είναι ο Ιβάν Πέτροβιτς ή διαφορετικά ο καλούμενος Βάνια, ο οποίος είναι ερωτευμένος βαθιά, αλλά και σιωπηλά με την Νατάσα. Σχέση αληθινή, τρυφερή και στοργική. Εκείνη εξαπατάται από τις υποσχέσεις ενός νεαρού αριστοκρατικής οικογένειας. Σχέση ανειλικρινής, υποκριτική και απατηλή. Αρκετά πρόσωπα ακόμα δομούν τον κόσμο της αριστοκρατίας από την μία και των «ταπεινών και καταφρονεμένων» από την άλλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ορφανό κοριτσάκι, η Έλενα, η οποία εμφανίζεται στα μέσα της ιστορίας, φωτίζοντας ως την τελευταία σελίδα τους δύο κόσμους. Οι κοινωνικές αντιφάσεις, η διαφθορά, ο εγωισμός, η ανιδιοτελής και αληθινή αγάπη, το παράλογο της αδικίας, οι προσδοκίες του νου και της ψυχής με τις αντιφάσεις τους και το ανεκπλήρωτο της ελπίδας, αλλά και η πίστη σε αυτήν είναι μόνο ορισμένα θέματα τα οποία δεν περιγράφονται απλώς μέσα από γεγονότα που παρουσιάζονται χρονολογικά, αλλά αναπαριστώνται στον αναγνώστη σχεδόν βιωματικά στην κοινωνία της Πετρούπολης στα τέλη της δεκαετίας του 1850-1860, περίοδος κατά την οποία στη Ρωσία αρχίζει να εμφανίζεται μία τάση μεταρρυθμίσεων.Μακροσκελείς διάλογοι και παραστατικές περιγραφές συμβάλλουν στην αναβίωση μίας εποχής με αντιμαχόμενες τάσεις στην κοινωνική πραγματικότητα αλλά και στην ανθρώπινη ψυχή. Στην μικροεικόνα η ψυχή και ο νους του κάθε ανθρώπου με όλες τις αντιφάσεις του καλείται να σιωπάσει, να δράσει, να αποφασίσει. Στην μακροεικόνα η ίδια η κοινωνία με όλες τις αντιφάσεις της και αυτή καλείται να σιωπάσει, να δράσει, να αποφασίσει. Η δικαιοσύνη και η αδικία, ορισμένες με ηθικές παραμέτρους, φιλτραρισμένες υποκειμενικά και προσδιορισμένες ενίοτε κοινωνικά, θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στη μικροεικόνα και στη μακροεικόνα. Οι αντιφάσεις της ψυχής του ανθρώπου και της μοίρας του απεικονίζονται συγκλονιστικά, κατά την γνώμη μου, σε αυτό το βιβλίο. Και το συγκλονιστικό, κατά τη γνώμη μου πάντα, μόνο απλά, λιτά και αληθινά μπορεί να αποδοθεί μέσα από τις λέξεις, κάτι το οποίο ο Ντοστογιέφσκι ανεπανάληπτα καταφέρνει. Ένα περιστατικό με το ορφανό κοριτσάκι, ένας διάλογος με τον αριστοκράτη και ο αναγνώστης γνωρίζει ήδη τους ήρωες. Οι ψυχογραφικές ικανότητες του συγγραφέα είναι μοναδικές και αναμφισβήτητες. Όσο η πίστη στην ανθρωπιά, ο τραγικός πόνος της ανθρώπινης ψυχής, οι ηθικές παράμετροι και οι αντιφάσεις της κοινωνίας και του κόσμου θα επηρεάζουν τον άνθρωπο, αυτό το βιβλίο δεν μπορεί παρά να διαβάζεται. Θα μπορούσα να συνεχίσω αναφέροντας την παραστατικότητα του λόγου, το γλαφυρό ύφος των περιγραφικών μερών, τις ψυχογραφικές απεικονίσεις των προσωπικοτήτων και πολλά άλλα, αλλά νομίζω ότι δεν υπάρχει τέτοια αναγκαιότητα για έναν τόσο μεγάλο συγγραφέα. Δεν θα μπορούσε να εξαντληθεί εδώ η υπόθεση του έργου, ο διάλογος που κάνει με το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής του, ο εντοπισμός βιογραφικών στοιχείων με τον πρωταγωνιστή-αφηγητή του έργου, η γραφή και η καλλιτεχνική δύναμη του λόγου του ή η επίδραση που είχε ο λόγος του στον Καμύ, τον Χέμινγουέι, τον Νίτσε και τον Φρόυντ. Η ολοκληρωμένη παρουσίαση της υπόθεσης ή ο χαρακτηρισμός του τρόπου γραφής του Ντοστογιέφσκι ξεπερνά κατά πολύ τους στόχους αυτής της μικρής παρουσίασης για ένα τόσο συγκλονιστικό βιβλίο ενός τόσο μεγάλου συγγραφέα. Ας διαβαστεί με επιείκεια και περισσότερο ως σχόλιά μου και ας αποτελέσει αφορμή για τον καθένα που δεν έχει διαβάσει Ντοστογιέφσκι να ασχοληθεί με το εν λόγω έργο και γενικότερα με τον μεγάλο αυτόν συγγραφέα. Ας αναφερθούν, τέλος, λόγια του Νίτσε και του Αϊνστάιν που έχουν ξεχωρίσει για τον Ντοστογιέφσκι. O Νίτσε έχει πει πως «ο μόνος που μου έμαθε κάτι για την ανθρώπινη ψυχολογία ήταν ο Ντοστογιέφσκι» και ο Αϊνστάιν έχει αναφέρει πως «ο Ντοστογιέφσκι μου προσφέρει πολύ περισσότερα από οποιονδήποτε επιστήμονα». Καλή σας ανάγνωση!"

Σοφία ΠαγώνηΣύμβουλος Πωλήσεων ΒιβλίουPublic Αγ. Παρασκευής