Κόντρα στην καταπίεση και την αμάθεια

“Η ιδέα είναι σίγουρα καλή. Σαράντα γυναίκες, Ελληνίδες, είναι οι πρωταγωνίστριες του βιβλίου γνώσεων «Ιστορίες για ατρόμητα κορίτσια» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος. Και είναι σημαντικό να θυμόμαστε, σήμερα που είναι και η παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου, ότι οι ήρωες της Ιστορίας, οι πρωτοπόροι επίσης, δεν είναι πάντα γένους αρσενικού. Για την ακρίβεια υπάρχουν και εκείνες που δεν αναφέρονται - ή δεν αναφέρονται αρκετά - στα σχολικά και άλλα βιβλία της Ιστορίας που και αυτά κατά κανόνα γράφονται από άντρες, παρόλο που θα το άξιζαν. Τι πιο φυσικό, λοιπόν, μια γυναίκα, η Κατερίνα Σχινά, να γράψει για εκείνες τις γυναίκες που με τον τρόπο τους σημάδεψαν την ελληνική Ιστορία σε όλους τους τομείς: στον πόλεμο, στις επιστήμες, στις τέχνες, στη δημοσιογραφία, στην πολιτική. Η δομή του βιβλίου είναι απλή, άλλωστε απευθύνεται σε παιδιά. Σε κάθε αριστερή σελίδα υπάρχει η αφήγηση για μια «ατρόμητη» Ελληνίδα και στη δεξιά σελίδα υπάρχει ολοσέλιδη εικονογράφησή της. Αξίζει να πούμε εδώ ότι τις εικονογραφήσεις έχουν κάνει δεκαέξι διαφορετικοί εικονογράφοι – και των δύο φύλων! Οι σαράντα Ελληνίδες παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά, σύμφωνα με την ημερομηνία (ή τον αιώνα) γέννησής τους. Έτσι το βιβλίο ξεκινάει από την αρχαιότητα με την ομηρική καλή σύζυγο Πηνελόπη, την ποιήτρια Σαπφώ, την Καλλιπάτειρα που ήθελε να γίνει αθλήτρια αλλά δεν ήταν επιτρεπτό, όμως έκανε τον γιο της αθλητή, τον γύμνασε, τον ανέδειξε ολυμπιονίκη έχοντας πάει να τον δει στην Ολυμπία μεταμφιεσμένη σε άντρα (απαγορευόταν δια ροπάλου η είσοδος γυναικών). Επίσης την Αγνοδίκη που και αυτή, τον 4^ο αι. π.Χ., μεταμφιέστηκε σε άντρα πρώτα για να σπουδάσει Ιατρική και έπειτα για να ασκήσει το επάγγελμα του μαιευτήρα. Και οι δύο αυτές γυναίκες αποκάλυψαν εντέλει την ταυτότητά τους και διεκδίκησαν – με επιτυχία – τα δικαιώματά τους πείθοντας ανδρικές επιτροπές και δικαστήρια. Η αρχαιότητα ολοκληρώνεται με την ελληνικής καταγωγής βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα που μιλούσε, εκτός από ελληνικά, και αραμαϊκά, εβραϊκά, αραβικά, περσικά και αιθιοπικά, καθώς και με τη φιλόσοφο και μαθηματικό Υπατία που βρήκε φριχτό τέλος ως ειδωλολάτρισσα, από τους Χριστιανούς, μόνο και μόνο επειδή διάβαζε αρχαίους συγγραφείς. Ακολουθούν γυναίκες της Ελληνικής Επανάστασης: η σπετσιώτισσα Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και η Τηνιακή Μαντώ Μαυρογένους. Και οι δύο με πολύ ενδιαφέρουσες ζωές. Κατόπιν περιγράφονται γυναίκες που κατέκτησαν διάφορες πρωτιές: η Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου που πέθανε πολύ νέα ήταν η πρώτη γυναίκα συγγραφέας στη νεότερη Ελλάδα. Η Ελένη Μπούκουρα-Αλταμίρα, η πρώτη ζωγράφος της νεότερης Ελλάδας που και αυτή μεταμορφώθηκε σε άντρα προκειμένου να σπουδάσει στην Ιταλία. Ο κατάλογος είναι μακρύς: από τη γυναίκα του Ερίκου Σλήμαν, του αρχαιολόγου που προσπάθησε να βρει την Τροία, την Σοφία Εγκαστρωμένου-Σλήμαν χάρη στην οποία δημιουργήθηκε το Νοσοκομείο Σωτηρία, μέχρι την πρώτη δημοσιογράφο, τη φεμινίστρια Καλλιρρόη Σιγανού-Παρρέν. Και από την Πηνελόπη Δέλτα μέχρι την Αύρα Θεοδωροπούλου, αδελφή της ποιήτριας «Μυρτιώτισσας» που, μουσικός η ίδια, διεκδίκησε το δικαίωμα των γυναικών στην εκπαίδευση και πάλεψε ώστε τα κορίτσια να ξεφύγουν από την καταπίεση και την αμάθεια. Την εικόνα συμπληρώνουν γυναίκες όπως η Κυρά της Ρω (κατά κόσμον Δέσποινα Αχλαδιώτου) που έζησε απομονωμένη στο μικρό νησάκι από το 1927 μέχρι που πέθανε, το 1982, κάνοντας έπαρση σημαίας κάθε πρωί και υποστολή της κάθε βράδυ ή η Λέλα Καραγιάννη που, παρά τα επτά παιδιά της, οργανώθηκε στην Αντίσταση και εντέλει, το 1944, συνελήφθη, βασανίστηκε στα κρατητήρια της οδού Μέρλιν και εκτελέστηκε, ή πάλι η Ρόζα Ιμβριώτη, η δασκάλα του Μαρασλείου που απολύθηκε για τις ιδέες της, έγινε όμως η πρώτη γυμνασιάρχισσα και φρονούσε ότι κάθε κρίση «γίνεται αφορμή για νέα δημιουργία». Κατόπιν μπορεί κανείς να διαβάσει για τη χορογράφο Κούλα Πράτσικα, ιδρύτρια της Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, για τη «Nelly’s», πρώτη και αυτή Ελληνίδα φωτογράφο, για τη Μαρία Πολυδούρη, τη Δόρα Στράτου, τη «ραδιοφωνική» Αντιγόνη Μεταξά, τη Μέλπω Αξιώτη, την πρόδρομο του Μάστερ Σεφ Χρύσα Παραδείση, την Ελένη Βλάχου, αλλά και τη Μελίνα Μερκούρη, τη Μαρία Κάλλας, τη Ζωρζ Σαρή, τη Νίκη Γουλανδρή, την Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. Το αποτέλεσμα περιεκτικό και ενδιαφέρον, έστω και αν θα μπορούσαν να προστεθούν άλλες τόσες και το ίδιο σημαντικές γυναίκες. Σημασία έχει να μπαίνουν οι γυναίκες στο χάρτη της φαντασίας των παιδιών και με ρόλο διαφορετικό εκτός του ρόλου της μητέρας – έστω πρώτα αυτές που έπαιξαν πρωταγωνιστικούς ρόλους, μήπως και οι μελλοντικές έμφυλες συμπεριφορές βελτιωθούν, πλέον και σε επίπεδο… κομπάρσων.„

Βιβλιοφάγος