Νίκος Καζαντζάκης: σαν σήμερα γεννιέται ο Μέγας Κρητικός

«Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα», προέτρεπε -γραπτώς- ο Νίκος Καζαντζάκης. Ο Μέγας Κρητικός, όπως είθισται να αποκαλείται, γεννήθηκε σαν σήμερα στο Ηράκλειο της Κρήτης, στις 18 Φεβρουαρίου του 1883 και μας έχει νουθετήσει αρκούντως για τα δύσκολα και τον ανήφορο της ζωής: «Κάθε Έλληνας που δεν παίρνει, ας είναι και μια φορά στη ζωή του, μια γενναία απόφαση, προδίνει τη ράτσα του».

Υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα κεφάλαια της νεοελληνικής λογοτεχνίας, με τεράστιο σε όγκο αλλά και ποικιλία έργο. 

Ήταν γιος του εμπόρου γεωργικών προϊόντων και κρασιού Μιχάλη Καζαντζάκη και είχε δύο αδελφές. Στο Ηράκλειο τελείωσε το γυμνάσιο και το 1902 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ξεκίνησε να σπουδάζει Νομική. Εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1906 δημοσιεύοντας το δοκίμιο «Η Αρρώστια του Αιώνος» και το πρώτο του μυθιστόρημα «Όφις και Kρίνο». Τον επόμενο χρόνο ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι.

Υπήρξε πνεύμα ανήσυχο, με πολλές υπαρξιακές και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Δεν έπαψε ποτέ στη ζωή του να αναζητά την πρόοδο, την εξέλιξη και την αλήθεια μέσα από τα κείμενά του. Παρότι έγραψε αριστουργήματα που μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες, κατηγορήθηκε πολλές φορές ως ιερόσυλος από την εκκλησία με βάση αποσπάσματα από τον «Kαπετάν Mιχάλη» και τον «Τελευταίο Πειρασμό». Η «Ασκητική» και «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» ήταν επίσης δύο βιβλία προκλητικά για τα ήθη και τη νοοτροπία της εποχής.

«Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να 'ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να 'στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ», απαντούσε. 

Tρεις φορές προτάθηκε για το Βραβείο Νόμπελ. Την πρώτη από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών, έχοντας συνυποψήφιό του τον Άγγελο Σικελιανό. Επίσης δύο φορές προτάθηκε, το 1952 και 1953, απ' τη Νορβηγική Εταιρεία Λογοτεχνών. Στην Αντίμπ της Γαλλίας ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού του έργου, βρίσκοντας την ηρεμία και τα ερεθίσματα που χρειαζόταν για να γράψει.

Το «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», που δημοσιεύτηκε στις αρχές του 1954 στη Γαλλία, τον καθιέρωσε ως εμβληματική μορφή της συγγραφής και συνεπήρε πλήθος κόσμου με την αυθεντικότητα και την αποτύπωση της ελληνικής ψυχής. Μεταφέρθηκε σε ταινία από τον Μιχάλη Κακογιάννη, μέσα από την οποία μάθαμε όλοι το γνωστό «Συρτάκι». 

Για τον Καζαντζάκη έχουν γραφτεί πολλά και αξιόλογα έργα, βιογραφίες και μελέτες. Από τα πιο περιεκτικά εκείνο των Έρης Σταυροπούλου και Θανάση Αγάθου, με τίτλος «Νίκος Καζαντζάκης», όπως και «Το χαμένο Νόμπελ» του Κώστα Αρκουδέα. Αισθαντική και αναπόφευκτα προσωπική, αλλά ταυτόχρονα άκρως ενδιαφέρουσα η προσέγγιση της συζύγου του, Ελένης Καζαντζάκη, όπως αποτυπώνεται στη βιογραφία του, «Νίκος Καζαντζάκης: Ο Ασυμβίβαστος». 

Η ευθύνης και ο αγώνας για ελευθερία και αξιοπρέπεια είναι διακριτά στοιχεία στα βιβλία του. Ασχολήθηκε σχεδόν με όλα τα είδη λόγου, από την ποίηση, το δοκίμιο και το μυθιστόρημα, μέχρι τα κινηματογραφικά σενάρια, το παιδικό μυθιστόρημα, τη δημοσιογραφία και την ταξιδιωκή λογοτεχνία. Έργα με μεγάλη επιδραστικότητα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό υπήρξαν η «Οδύσεια» και η «Αναφορά στον Γκρέκο».

Πέρασε μεγάλο κομμάτι της ζωής του ταξιδεύοντας. Νάξος, Αθήνα, Παρίσι, Άγιον Όρος, Καύκασος, Βιέννη, Βερολίνο, Ιταλία, Κύπρος, Παλαιστίνη, Αίγυπτος, Σινά, Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία, Ισπανία, Τσεχοσλοβακία, Αγγλία, Γαλλία, Ολλανδία, Γερμανία, Αυστρία και Γιουγκοσλαβία - είναι μόνο μερικά από τα μέρη που επισκέφτηκε. Όσα είδε στα μέρη που πήγε σημάδεψαν τόσο τον τρόπο γραφής του, όσο και την ίδια του τη ζωή.

Ο Νίκος Καζαντζάκης νοσηλεύτηκε με λευχαιμία στην Κοπεγχάγη της Δανίας και το Φράιμπουργκ της Γερμανίας, όπου τελικά κατέληξε στις 26 Οκτωβρίου του 1957 σε ηλικία 74 ετών. 

Βρείτε τα έργα του σπουδαίου συγγραφέα, στα ελληνικά αλλά και μεταφρασμένα, στο κοντινότερο κατάστημα Public και στο public.gr!