Η «ζωική ορμή» του Νίκου Καζαντζάκη

"Τον φετινό Οκτώβριο συμπληρώνονται εξήντα χρόνια από τον θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη. Το μυθιστόρημα δεν ήταν ποτέ το μεγάλο ατού της ελληνικής λογοτεχνίας – μεγαλύτερες ήταν οι επιδόσεις της στο διήγημα και την ποίηση -, γι’ αυτό και η πορεία του Ηρακλειώτη συγγραφέα ήταν και παραμένει μοναδική στα ελληνικά χρονικά. Είναι ο μόνος Έλληνας πεζογράφος που έφτασε μια ανάσα από το Βραβείο Νόμπελ – είναι άλλωστε γνωστό πως ο Αλμπέρ Καμύ αισθάνθηκε την ανάγκη να του γράψει επιστολή όταν πήρε εκείνος το Νόμπελ αντί γι’ αυτόν – και έξι δεκαετίες μετά τον θάνατό του παραμένει μακράν ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας μυθιστοριογράφος. Ακόμη και τα τελευταία δέκα χρόνια τα βιβλία του μεταφράζονται συνεχώς: στα ρουμάνικα, τα εσθονικά, τα λιθουανικά, τα κροατικά, τα βουλγάρικα, τα πολωνικά, τα σουηδικά αλλά και στη μαλαγιάλαμ – σε αυτή τη γλώσσα που μιλιέται σε περιοχές της Ινδίας και της ευρύτερης περιοχής, μεταφράστηκε το 2012 ο «Φτωχούλης του Θεού». Συνολικά, τα έργα του Νίκου Καζαντζάκη έχουν μεταφραστεί σε πάνω από πενήντα γλώσσες και διαλέκτους. Ενδεικτικά, ο δεύτερος πολυμεταφρασμένος Έλληνας πεζογράφος, ο Βασίλης Βασιλικός, έχει μεταφραστεί σε τριάντα τρεις γλώσσες. Φέτος, με την επέτειο των εξήντα χρόνων από τον θάνατό του, οι εκδηλώσεις είναι συνεχείς. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι η Ασκητική διασκευάστηκε και ανέβηκε ήδη ως θεατρική παράσταση τόσο στην Αθήνα (στο Θέατρο Τζένη Καρέζη, σε σκηνοθεσία Πάνου Αγγελόπουλου με πρωταγωνιστή τον Νικήτα Τσακίρογλου) όσο και στη Θεσσαλονίκη, από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε σκηνοθεσία Ανδρέα Κουτσουρέλη. Στο Λονδίνο, στο Μετρό, μπορούσε κανείς να διαβάσει αυτές τις μέρες του Μαρτίου τσιτάτα του Καζαντζάκη όπως το «in order to succeed, we must first believe that we can». Ενώ στη Γαλλία, οι δραστήριες εκδόσεις Καμπουράκη (éditions Cambourakis), ενός Έλληνα τρίτης γενιάς που αποφάσισε να ξανοιχτεί και στη γλώσσα των προγόνων του, ενώ η αρχική του εξειδίκευση ήταν το γαλλικό κόμικ, ξαναβγάζουν τα έργα του Καζαντζάκη με προσεγμένα κομψά εξώφυλλα, στις παλιές καλές μεταφράσεις του Μισέλ Σονιέ, όπου υπάρχουν.Ανανέωση, τα τελευταία χρόνια, έχουμε βέβαια και στα ελληνικά εξώφυλλα. Αυτό χάρη στην κληρονόμο των Εκδόσεων Καζαντζάκη, τη Νίκη Σταύρου, καθώς ο εκλιπών πατέρας της, Πάτροκλος Σταύρου, επέμενε μέχρι τέλους στα κλασικά σκληρά εξώφυλλα που είχαμε συνηθίσει στα σπίτια των γονιών μας και που, πλέον, εδώ και χρόνια, είχαν γίνει μάλλον απωθητικά. [gallery link="none" columns="4" size="full" ids="47187,47188,47189,47190"] Πρόσφατα, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, κυκλοφόρησε ένα μικρό βιβλίο με θέμα τη φιλία του Νίκου Καζαντζάκη με τον Γιώργη Ζορμπά, ο οποίος έγινε στα χέρια του συγγραφέα, ως Αλέξης Ζορμπάς, λογοτεχνικός θρύλος. Το έγραψε ο Γιώργος Στασινάκης, πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, μετά από έρευνα για τη γνωριμία των δύο ανδρών, που εγκαινιάστηκε πριν από εκατό χρόνια περίπου.Ο Ζορμπάς, που γεννήθηκε σε ένα χωριό της Πιερίας και που κατέληξε να πεθάνει στα Σκόπια, όπου βρέθηκε σχετικά πρόσφατα ο τάφος του, έλεγε στον Καζαντζάκη: «Αφεντικό, άνθρωπο δεν αγάπησα σαν εσένα». Αλλά και ο ίδιος ο Καζαντζάκης θεωρούσε ότι ο Γιώργης Ζορμπάς τον επηρέασε όσο ο Όμηρος, ο Βούδας, ο Νίτσε και ο Μπερξόν, που ήταν οι βασικές φιλοσοφικές και λογοτεχνικές επιρροές του. Αυτό δεν ήταν τυχαίο. Γνωρίζουμε τον Καζαντζάκη ως μεγάλο συγγραφέα, ωστόσο υπήρξε και άνθρωπος της δράσης. Όπως ο Ζορμπάς που δεν δίσταζε να μεταναστεύει κυνηγώντας αναξιοποίητα μεταλλεία, έτσι και ο Καζαντζάκης δεν δίσταζε να ταξιδεύει και να εγκαθίσταται όπου αισθανόταν ελεύθερος και δημιουργικός. Μερικά από τα μεγαλύτερα, άλλωστε, μυθιστορήματά του, τα έγραψε εκτός Ελλάδας, στην Αντίμπ. Είχε όμως ταξιδέψει παντού, όπως είχε βοηθήσει (από σημαντικό κρατικό πόστο) και τους Πόντιους για το δικό τους μεγάλο ταξίδι του ξενιτεμού, όταν έφευγαν πρόσφυγες από την επαναστατημένη Ρωσία του 1917. Αν κάπου συναντιούνται όλα αυτά είναι στην περίφημη «ζωική ορμή» του Ανρί Μπερξόν, μια φιλοσοφικοεπιστημονική θέση για την εξέλιξη της ζωής που ασπαζόταν και ο Κρητικός συγγραφέας, ζωική ορμή που την αισθανόταν και ο ίδιος ο Καζαντζάκης μέσα του ως προδιάθεση, και που την έβλεπε ολοζώντανη μπροστά του, να καθρεφτίζεται στο πρόσωπο, το σώμα και τις κινήσεις του Γιώργη Ζορμπά."

Βιβλιοφάγος

 Λογοτεχνικός περίπατος αφιερωμένος στον Νίκο Καζαντζάκη @ Public ΣυντάγματοςΤα Public Συντάγματος και η Εταιρεία Πολιτιστικού Τουρισμού Discover Greek Culture, σας καλούν το Σάββατο 1 Απριλίου, στις 10.30 σε λογοτεχνικό περίπατο αφιερωμένο στον μεγάλο μας συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη, τιμώντας την επέτειο συμπλήρωσης 60 χρόνων από τον θάνατό του.