Γιάννης Μαρής, ο «πατριάρχης» του ελληνικού αστυνομικού

Αναζητώντας το πρώτο γενικά παραδεκτό αστυνομικό αφήγημα στην ιστορία της λογοτεχνίας, πέφτουμε πάνω στο Οι Φόνοι της Οδού Μοργκ (1841) του Έντγκαρ Άλαν Πόε. Ψάχνοντας τις απαρχές του είδους στην Ελλάδα, γυρίζουμε στη δεκαετία του 1930. Όμως, ενώ ήδη από τότε υπήρχε μια σχετική κινητικότητα (Έγκλημα του Ψυχικού από τον Παύλο Νιρβάνα το 1928, ίδρυση περιοδικού Μάσκα το 1935, ιστορίες της Ελένης Βλάχου στην Καθημερινή το 1938), η γέννηση της εγχώριας αστυνομικής λογοτεχνίας τοποθετείται στα 1953. Tότε που ο Γιάννης Μαρής (πραγμ. όνομα Γιάννης Τσιριμώκος, γεννημένος στη Σκόπελο το 1916) κυκλοφορεί το εμβληματικό Έγκλημα στο Κολωνάκι. Όμως γιατί ο Μαρής θεωρείται σήμερα πατέρας του είδους, από τη στιγμή που με μια αυστηρή θεώρηση των πραγμάτων δεν υπήρξε πρωτοπόρος του; [gallery link="none" size="full" ids="53038,53039,53040"] Με το "Έγκλημα στο Κολωνάκι" ο Μαρής μπορεί να μην ξεκίνησε το παιχνίδι, ωστόσο έθεσε τους κανόνες του. Έφτιαξε ένα κλίμα μυστηρίου και υγρής, σκοτεινής ατμόσφαιρας, που ξεκινούσε από την πρώτη σελίδα και έφτανε ως την τελευταία. Έπλασε χαρακτήρες αληθοφανείς όπως ο αστυνόμος Μπέκας. Καθιέρωσε ένα ελαφρύ μυθιστόρημα, που δεν έβαζε πλώρη για τη διδακτέα ύλη των μετέπειτα σχολικών βιβλίων, αλλά ψυχαγωγούσε τον μέσο Έλληνα. Κάπως έτσι, η επιτυχία των μυθιστορημάτων του Μαρή, που μέσα στα χρόνια έφτασαν να πουλούν εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, οδήγησε στη δημιουργία «σχολής» συγγραφέων και μιμητών. Ενδεικτικά αναφέρουμε τίτλους όπως Ο Δολοφόνος Φορούσε Σμόκιν, Υπόθεση Εκβιασμού, Το Καλοκαίρι του Φόβου, Επιχείρηση Εκδίκηση και Σκληρό Παιχνίδι, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ατλαντίς. Σε αντιδιαστολή με το «σκληρό» αστυνομικό αφήγημα που συναντά κανείς σε θρυλικά περιοδικά όπως η Μάσκα και το Μυστήριο, τα βιβλία του Μαρή εντάσσονται στην κατηγορία του ελαφρού αναγνώσματος. Απλή γραφή, light περιγραφές, ρεαλιστικοί ήρωες. Οι κοινωνικές αναφορές δεν λείπουν, μαζί με εικόνες από την ζωή του Έλληνα μικροαστού και μεσοαστού. Ο αναγνώστης της εποχής ψυχανεμίζονταν ότι κάτι άγριο και απρόβλεπτο κρυβόταν πίσω από την φαινομενικά ήσυχη καθημερινότητά του, πράγμα που επαληθεύτηκε με άσχημο τρόπο, όταν τα τανκς εισέβαλαν στην Αθήνα… Τη δεκαετία του ’70, ο Μαρής θα συνεχίσει να είναι παραγωγικός, όμως η εποχή έχει πια αλλάξει. Έτσι, ενώ η Εξαφάνιση του Τζων Αυλακιώτη που κυκλοφορεί το 1976 αναγνωρίζεται άμεσα ως ένα από τα καλύτερα έργα του, το ευρύ κοινό βρίσκει πια την κύρια ψυχαγωγία του στην τηλεόραση και η νουάρ λογοτεχνία αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση της. [gallery link="none" size="full" ids="53041,53042,53043"] Στις 13 Νοεμβρίου του 1979, ο Μαρής θα φύγει από τη ζωή σε ηλικία 63 ετών από καρκίνο του εγκεφάλου, αφήνοντας πίσω του ένα μεγάλο σε όγκο και αξία έργο. Οι ιστορίες του, εύκολες και καλογραμμένες, συνεχίζουν να διαβάζονται κερδίζοντας συνεχώς νέους αναγνώστες. Καθόλου τυχαία, στο πρώτο τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού Crimes and Letters Magazine που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες, το τιμώμενο πρόσωπο ήταν ο Μάρης. Στο πρόσφατο παρελθόν, οι εκδόσεις Άγρα εξέδωσαν πολλά από τα «χαμένα» μυθιστορήματά του, με τίτλους όπως Ο 13ος Επιβάτης, Η Κυρία της Νύχτας, Τα Χέρια της Αφροδίτης και Ίλιγγος. Τέλος, το Ο Γιάννης Μαρής και η Εποχή του που υπογράφει ο Γιώργος Λεονταρίτης, αποκαλύπτει και σκιαγραφεί πολλές άγνωστες πλευρές του συγγραφέα, από τα μποέμ φοιτητικά χρόνια στην προπολεμική Θεσσαλονίκη, μέχρι τις περιπέτειες στη δημοσιογραφία και την καταξίωση στις σελίδες των βιβλίων του.