Non-fiction: Εκλαϊκευμένη επιστήμη

«Η εκλαΐκευση της επιστήμης είναι η παρουσίασή της με τρόπο κατανοητό στο ευρύ κοινό, δηλαδή τον μέσο αναγνώστη και όχι αποκλειστικά στους ειδικούς της κάθε επιστήμης. Σκοπός της είναι να παρουσιάσει με κατανοητή γλώσσα τα επιστημονικά επιτεύγματα, μεταδίδοντας αναλλοίωτες τις μεθόδους, το πνεύμα και την ακρίβειά τους, καθώς και να πληροφορήσει άλλους ερευνητές για τις νέες ανακαλύψεις και τα νέα συμπεράσματά τους. Επίσης επιχειρεί να πληροφορήσει και να πείσει αναγνώστες έξω από τα επιστημονικά δρώμενα για τη σημασία των δεδομένων και των σχετικών συμπερασμάτων, τονίζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας. Μιλώντας για την κατηγορία βιβλίων εκλαϊκευμένης επιστήμης, δεν σημαίνει ότι αναφερόμαστε απαραίτητα μόνο σε σημαντικά μυθιστορήματα, που έχουν γραφτεί κατά καιρούς, ή σε βιογραφίες σημαντικών προσωπικοτήτων των επιστημών, που σκοπό είχαν να συνδυάσουν τις θετικές επιστήμες με τη λογοτεχνία ή να μας πληροφορήσουν σχετικά με τη ζωή των μεγάλων αυτών προσωπικοτήτων, όπως το εξαιρετικό "Θεώρημα του παπαγάλου" του Ντένι Γκετζ ή το "Αίνιγμα" του Άντριου Χοτζ για τον πατέρα των ηλεκτρονικών υπολογιστών και μαθηματικό Άλαν Τιούρινγκ ή το "Ραμανουτζάν ο Ινδός Μαθηματικός" του Ρόμπερτ Κάνιγκελ, αλλά αναφερόμαστε κυρίως σε συγγράμματα που έχουν καθαρά χαρακτήρα πληροφόρησης του μέσου αναγνώστη σχετικά με τις επιστήμες και την εξέλιξή τους, με απλή γλώσσα. Από τους γνωστότερους και μεγαλύτερους αστροφυσικούς από την εποχή του Αϊνστάιν, ο Στίβεν Χόκινγκ, με το πασίγνωστο σύγγραμμά του "Το Χρονικό του Χρόνου" (Εκδόσεις Κάτοπτρο), το οποίο δεν θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα μας καθώς έχει χαρακτηριστεί το βιβλίο της δεκαετίας για το 1980 και έχει μπει στο βιβλίο Γκίνες, επειδή παρέμεινε για το μεγαλύτερο διάστημα μέχρι σήμερα στους καταλόγους των best sellers! Θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα βιβλία όλων των εποχών και πλέον ένα κλασικό έργο, ειδικά μετά την απώλεια του μεγάλου θεωρητικού Φυσικού στις 14 Μαρτίου 2018, που βύθισε στο πένθος την επιστημονική και όχι μόνο κοινότητα. Το βιβλίο κυκλοφορεί και σε εικονογραφημένη έκδοση.Ένα επίσης πολύ σημαντικό σύγγραμμά του, είναι το "Το Μεγάλο Σχέδιο" (Εκδόσεις Κάτοπτρο), το οποίο γράφτηκε το 2010 και μάλιστα εκδόθηκε ύστερα από μία περίπου δεκαετία αποχής. Το Μεγάλο Σχέδιο είναι ένας περιεκτικός, εντυπωσιακός, πλούσια εικονογραφημένος οδηγός ανακαλύψεων, οι οποίες αλλάζουν ριζικά την κατανόηση για τον κόσμο μας και απειλούν να κλονίσουν μερικές από τις βαθύτερα εδραιωμένες πεποιθήσεις μας. Ένα βιβλίο που έρχεται για να ενημερώσει και να προκαλέσει όσο κανένα άλλο. Τέλος, αν θελήσετε να γνωρίσετε ακόμα καλύτερα τον Στήβεν Χόκινγκ, δεν έχετε παρά να διαβάσετε και την αυτοβιογραφία του, "Το Χρονικό της ζωής μου" (Εκδόσεις Τραυλός), την αποχαιρετιστήρια επιστολή ενός ανθρώπου και επιστήμονα που εμφανίζεται στην ανθρωπότητα μία φορά στα εκατό χρόνια! Θα συνεχίσουμε την επιλογή τίτλων με ένα βιβλίο του Κριστόφ Γκαλφάρ, ο οποίος είχε επιβλέποντα καθηγητή τον Χόκινγκ κατά τη διάρκεια του διδακτορικού του και είναι ήδη γνωστός και για το εφηβικό μυθιστόρημά του "Ο Πρίγκιπας των Νεφών", αλλά τα τελευταία χρόνια τον ξαναγνωρίσαμε με τον εξαιρετικό τίτλο "Το σύμπαν στα χέρια σας" (Εκδόσεις Καλέντης), το οποίο βοηθά τον απλό αναγνώστη να κατανοήσει τις δυσκολότερες αλήθειες που αποτελούν τη βάση της σύγχρονης επιστήμης, ενώ θίγει βαθύτερα ζητήματα, όπως η ύπαρξη του Θεού, οι απαρχές του χρόνου και το μέλλον της ανθρωπότητας. "Η μυστική ζωή των δέντρων" (Εκδόσεις Πατάκης) ίσως να σας μπερδέψει σαν τίτλος με την "Ιδιωτική ζωή των δέντρων" του Αλεχάντρο Ζάμπρα, αλλά φυσικά και δεν έχει καμία σχέση το ένα με το άλλο. Ο συγγραφέας και δασολόγος Peter Wohlleben εμβαθύνει στην κρυφή ζωή των δέντρων και μας παρουσιάζει μια καινούρια θεώρηση του δάσους· τα δέντρα έχουν μνήμη, ανταλλάσσουν μηνύματα, αισθάνονται πόνο και επικοινωνούν μεταξύ τους! Απίστευτο; Στον κόσμο της φύσης όλα μπορούν να συμβούν… Οι εκδόσεις Πατάκης εξέδωσαν και άλλους 3 πολύ ιδιαίτερους τίτλους τα προηγούμενα χρόνια. Έχουμε, λοιπόν, ένα πολύ σημαντικό και ευκολοδιάβαστο βιβλίο από τον Ομότιμο Καθηγητή Ιστορίας της Ιατρικής William Bynum, το "Η μικρή ιστορία της Επιστήμης", το οποίο αφηγείται μια μεγάλη και συναρπαστική ιστορία: την ιστορία των επιστημών. Με απολαυστικές εικονογραφήσεις και γλαφυρό ύφος, σκιαγραφεί την πορεία της επιστήμης μέσα στους αιώνες και μπορεί να διαβαστεί το ίδιο ευχάριστα από μικρούς και μεγάλους. Επιπλέον το βιβλίο "Επτά σύντομα μαθήματα Φυσικής" του Κάρλο Ροβέλι (2016), που μας δίνει απαντήσεις όχι μόνο για τα άστρα και τους γαλαξίες αλλά και για την ίδια μας την ανθρώπινη φύση, την ελεύθερη βούληση και την απύθμενη άγνοιά μας και, τέλος, το βιβλίο "Η προέλευση των πάντων" του Ντέιβιντ Μπερκοβίτσι (2017), όπου στο μοναδικό αυτό εγχείρημα του συγγραφέα κρύβεται ένας θησαυρός πραγματικής επιστήμης και συναρπαστικής ιστορίας. Μια μοναδική εισαγωγή στους κλάδους της κοσμολογίας, της γεωλογίας, της γενετικής, της κλιματικής επιστήμης και της εξέλιξης του ανθρώπου.Και μιλώντας για εξέλιξη δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το βιβλίο-φαινόμενο του Γιούβαλ Νώε Χαράρι "Sapiens – Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου" (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια), που ανήκει στην κατηγορία της ανθρωπολογίας και θεωρείται ο προπομπός για τον δεύτερο τίτλο του συγγραφέα, το "Homo Deus – Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος" (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια), που αποτελεί το βιβλίο της χρονιάς σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian και φυσικά θεωρείται ένα από τα καλύτερα αναγνώσματα εκλαϊκευμένης επιστήμης. Σε αυτό, ο Χαράρι με τον συνδυασμό επιστήμης, ιστορίας, φιλοσοφίας και πολλών άλλων επιστημονικών κλάδων, εξετάζει το μέλλον μας, παρουσιάζοντας μια εικόνα του αύριο που αρχικά μοιάζει ακατανόητη, αλλά εν κατακλείδι είναι αυτό που όλοι σκεφτόμαστε: ότι σύντομα η ανθρωπότητα δεν πρόκειται να χάσει μόνο την κυριαρχία, αλλά και το ίδιο της το νόημα. Κλείνοντας, δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω το "Είμαστε αστρόσκονη" του Διονύση Σιμόπουλου (Εκδόσεις Μεταίχμιο), στο οποίο ο Διευθυντής Πλανηταρίου του Ιδρύματος Ευγενίδη μας υπενθυμίζει τους λόγους που το σύμπαν είναι μια ιστορία χωρίς τέλος: «…το άγνωστο συχνά τρομάζει τον κόσμο. Πολλούς τους κάνει να αισθάνονται χαμένοι, μόνοι, ανασφαλείς. Σε άλλους το άγνωστο κεντρίζει την περιέργεια, τους κάνει ανυπόμονους και περήφανους, να αισθάνονται μέρος από κάτι μεγαλύτερο από αυτούς. Και η απόκτηση νέων γνώσεων για το άγνωστο, ειδικά γνώσεων που προκαλούν αλλαγές στις φιλοσοφικές ιδέες του ανθρώπου σχετικά με τον εαυτό του και τη σχέση του με τη φύση, θα αντιμετωπίζεται πάντα με επαίνους και εχθρότητα μαζί…» μας λέει ο κ. Διονύσης Σιμόπουλος. Και εγώ θα ρωτήσω με τη σειρά μου: Τελικά είμαστε αστρόσκονη; Αν ναι, γιατί να μην έρθουμε πιο κοντά με τη φύση μας και το σύμπαν μαθαίνοντας και διαβάζοντας για αυτήν; Αν όχι, γιατί φοβόμαστε να γνωρίσουμε κάτι άγνωστο; Άλλωστε η περιέργεια και η εξερεύνηση οδήγησε το ανθρώπινο είδος σε νέα μονοπάτια και νέους δρόμους….Ας τους ανακαλύψουμε!„

Χριστίνα ΠαγκάκουPublic Κοζάνης