Νόμπελ Λογοτεχνίας: Πέτερ Χάντκε και Όλγκα Τοκάρτσουκ οι μεγάλοι νικητές

Είναι, πλέον, επίσημο: Το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2019 ανήκει στον αυστριακό Πέτερ Χάντκε, ενώ για το 2018 στην πολωνή Όλγκα Τοκάρτσουκ. Πριν λίγη ώρα, το μεσημέρι της Πέμπτης 10 Οκτωβρίου, η Σουηδική Ακαδημία ανακοίνωσε τον νικητή όχι μόνο του φετινού αλλά και του περσινού βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο είχε ματαιωθεί λόγω του διαβόητου σεξουαλικού σκανδάλου με πρωταγωνιστή τον γάλλο Ζαν - Κλοντ Αρνό (κίνημα #MeΤoo).

Who is who: Η Όλγκα Τοκάρτσουκ γεννήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1962 στο Sulechów, στην περιφέρεια του Λουμπούσκι, στην Πολωνία, και είναι συγγραφέας και ακτιβίστρια. Εχει χαρακτηριστεί ως μια από τις πιο επιτυχημένες της γενιάς της και έγινε ιδιαίτερα γνωστή για τον μυθολογικό τρόπο γραφής της. Εκπαιδεύτηκε ως ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας και έχει δημοσιεύσει μια σημαντική ποιητική συλλογή, πολλά μυθιστορήματα, καθώς και αξιόλογα βιβλία πεζογραφίας.

Ο Πέτερ Χάντκε είναι συγγραφέας, ποιητής και μεταφραστής. Γεννήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1942 στο Γκρίφεν της Αυστρίας και έχει ασχοληθεί με κάθε είδος γραπτού και λυρικού λόγου, όπως ποίηση, σενάριο, δοκίμιο, μυθιστόρημα, ενώ έχει καταγράψει και τις ταξιδιωτικές του εμπειρίες. Βραβευμένος με πολλές διακρίσεις, το έργο του χαρακτηρίζεται στην παρατήρηση, την αποτύπωση και τη λεπτομερειακή αναφορά. Ηταν ένας από τους λίγους λόγιους που πήρε θέση ενάντια στους βομβαρδισμούς της Σερβίας από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, το 1999.

Όπως αναφέραμε και στην αρχή, φέτος οι νικητές είναι δύο γιατί πέρυσι δεν υπήρξε... κανένας, λόγω του σεξουαλικού σκανδάλου με πρωταγωνιστή τον γάλλο Ζαν-Κλοντ Αρνό, φωτογράφο και σύζυγο της ποιήτριας -και πρώην μέλους της Ακαδημίας- Καταρίνα Φρόστενσον. Τον Νοέμβριο του 2017 τουλάχιστον 18 γυναίκες τον κατηγόρησαν στο πλαίσιο της γιγάντωσης του κινήματος MeToo για σεξουαλική παρενόχληση, ενώ τον Οκτώβριο του 2018 καταδικάστηκε τελικά σε διετή κάθειρξη με την κατηγορία του βιασμού.

Λίγα λόγια για την ιστορία των Νόμπελ

Πρόκειται για τα πιο προβεβλημένα βραβεία παγκοσμίως και σημείο αναφοράς για άλλες ανάλογες προσπάθειες που ακολούθησαν. Θεσμοθετήθηκαν το 1895, με τη διαθήκη του σουηδού επιχειρηματία και εφευρέτη Αλφρεντ Νομπέλ (1833-1896). Ανακοινώνονται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο και απονέμονται (από το 1901) στις 10 Δεκεμβρίου, επέτειο θανάτου του Νομπέλ.

Τα βραβεία είναι πέντε (5) στον αριθμό (Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής και Φυσιολογίας, Λογοτεχνίας και Ειρήνης), ενώ ένα έκτο, αυτό των οικονομικών, προστέθηκε το 1968, με χορηγό την Τράπεζα της Σουηδίας, που απλώς φέρει την ονομασία «Νόμπελ», χωρίς να σχετίζεται με τη βούληση του Αλφρεντ Νομπέλ. Φέρει τον τίτλο «Βραβείο Οικονομικών Επιστημών της Τράπεζας της Σουηδίας στη μνήμη του Αλφρεντ Νομπέλ».

Το κάθε βραβείο συνίσταται σ’ ένα χρυσό μετάλλιο, ένα δίπλωμα που αναγράφεται το αιτιολογικό της απονομής κι ένα χρηματικό ποσό, που ποικίλλει ανάλογα με τα έσοδα του Ιδρύματος Νόμπελ, θεματοφύλακα των βραβείων. Η απονομή γίνεται στη Στοκχόλμη και στο Οσλο για το Νόμπελ Ειρήνης.

Ο Αλφρεντ Νομπέλ (1833-1896) υπήρξε μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 19ου αιώνα. Χημικός, μηχανικός, εφευρέτης και επιχειρηματίας απέκτησε 350 πατέντες, με πιο γνωστές αυτές για την ανακάλυψη της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή. Ως επιχειρηματίας δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην πολεμική βιομηχανία. Παρόλο που διαπνεόταν από φιλειρηνικά συναισθήματα και ήλπιζε ότι η καταστρεπτική δύναμη των εφευρέσεών του θα μπορούσε να συντελέσει στο να δοθεί ένα τέλος στους πολέμους, έβλεπε με απαισιοδοξία το μέλλον του ανθρωπίνου γένους. Οι διαπιστώσεις του αυτές, αλλά και σχόλια του Τύπου που τον χαρακτήριζαν «έμπορο του Θανάτου», τον οδήγησαν να φροντίσει την υστεροφημία του. Με τη διαθήκη του της 27ης Νοεμβρίου 1895, έναν χρόνο πριν από το θάνατό του, διέθεσε το 94% της τεράστιας περιουσίας του για να υλοποιηθεί αυτό που θεωρείται σήμερα η μεγαλύτερη τιμητική διάκριση στον κόσμο: Το Βραβείο Νόμπελ.

Στη διαθήκη ορίζεται ότι «τα βραβεία θα δίνονταν κάθε χρόνο, σε όσους κατά τον προηγούμενο χρόνο θα είχαν προσφέρει τη μεγίστη ωφέλεια στην ανθρωπότητα» στους τομείς της Φυσικής, της Χημείας, της Φυσιολογίας, της Ιατρικής, της Λογοτεχνίας και της Ειρήνης. Με την ίδια διαθήκη συστήθηκε το «Ιδρυμα Νόμπελ» (29 Ιουνίου 1900), που φροντίζει για τη σωστή εκπλήρωση των όρων της, σύμφωνα με τη βούληση του διαθέτη. Τα πρώτα βραβεία Νόμπελ απονεμήθηκαν στις 10 Δεκεμβρίου 1901, την πέμπτη επέτειο από το θάνατό του.