Ο συγγραφέας που πήρε τη σκυτάλη της σουηδικής αστυνομικής λογοτεχνίας

Ο Άρνε Νταλ, μετά και από την απώλεια των Στιγκ Λάρσον και Χένινγκ Μάνκελ, είναι αναμφισβήτητα ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του σουηδικού αστυνομικού μυθιστορήματος σήμερα. Είναι μάλιστα ο συγγραφέας εκείνος που προσπαθεί και καταφέρνει να εξελίξει το είδος εισάγοντας νέα στοιχεία ή προχωρώντας πιο μακριά στοιχεία ήδη γνωστά στην ιστορία του νουάρ. Ο 54χρονος συγγραφέας θα συναντήσει αύριο Τετάρτη στις 21.00 τους Έλληνες αναγνώστες του στο Public Café Συντάγματος (Καραγεώργη Σερβίας 1, 5^ος όροφος) και θα συνομιλήσει για τα βιβλία του και την αστυνομική λογοτεχνία με τον συγγραφέα Ανδρέα Αποστολίδη και τον μεταφραστή του Γρηγόρη Κονδύλη. Οι αναγνώστες του είναι και στην Ελλάδα πολλοί, καθώς έχουν μέχρι σήμερα κυκλοφορήσει (από τις εκδόσεις Μεταίχμιο)  οκτώ από τα έντεκα βιβλία του: Misterioso, Μίσος και αίμα, Τυχαίο θύμα, Τα μπλουζ της Ευρώπης, Πρελούδιο θανάτου, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας (σειρά: Ομάδα Άλφα), Κινέζικοι ψίθυροι, Μουσικές καρέκλες (σειρά: Ομάδα Opcop).

Η εξέλιξη του σουηδικού αστυνομικού

Ο Άρνε Νταλ συνέβαλε αποφασιστικά στη μετεξέλιξη ενός υπο-είδους του αστυνομικού, του λεγόμενου police procedural, που είχε πρωτοεμφανιστεί στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1950, με κύριο εκφραστή του τον Εντ ΜακΜπέιν. Το υπο-είδος αυτό, έβαζε στη θέση του προικισμένου ντετέκτιβ του κλασικού βρετανικού μυθιστορήματος (που λέγεται και whodunit), τύπου Αγκάθα Κρίστι, όπου αναζητεί η λύση του αινίγματος, αλλά και στη θέση του σκληρού ακοινώνητου ντετέκτιβ του αμερικανικού αστυνομικού της δεκαετίας του 1920, του λεγόμενου hard-boiled, μια ολόκληρη ομάδα αστυνομικών.Τη δεκαετία του 1950 αυτό πήγαινε μαζί με τις εμπειρίες του πολέμου, καθώς ο κόσμος είχε τεθεί αντιμέτωπος σε ένα οργανωμένο, μαζικό Κακό, αυτό του ναζισμού, ενώ την ίδια ώρα διογκωνόταν και το οργανωμένο έγκλημα, που πήγαινε χέρι χέρι με την αστυφιλία και τη δημιουργία μεγαπόλεων ανά τον κόσμο. Χρειαζόταν λοιπόν μια ομαδική δουλειά για να αντιμετωπιστεί ένα έγκλημα που, επίσης, ήταν οργανωμένο σε πολυπληθείς ομάδες. Η εικόνα του μοναχικού λύκου – ντετέκτιβ που τα βάζει με τα θηρία ήταν ακόμα ελκυστική και ρομαντική, δεν ήταν όμως καθόλου ρεαλιστική. Κατά τα άλλα όμως, το υπο-είδος εκείνο του police procedural αστυνομικού δεν διέφερε πολύ από το αστυνομικό της Αγκάθα Κρίστι. Με την έννοια ότι ήθελε και αυτό την επαναφορά μιας διασαλευθείσας τάξης στην κανονικότητα, τη θεραπεία μιας πληγής (που προκαλούσε ένα έγκλημα) σε ένα κοινωνικό σώμα που, κατά τα άλλα, ήταν, υποτίθεται, υγειές. Ένας απόηχός τουφτάνει μέχρι σήμερα, καθώς η τεχνολογία επιβάλλει τη συνεργασία μεγάλων ομάδων της Αστυνομίας, οπότε το είδος οπτικοποιήθηκε και έγινε στις μέρες μας ιδιαίτερα αγαπητό μέσω των γνωστών τηλεοπτικών σειρών τύπου CSI που, επίσης, κατά κανόνα, δεν δίνουν βάρος στην κοινωνική κριτική. [gallery size="full" ids="54339,54340,54341"] Όλα αυτά τα υπονόμευσε πρώτα το διάσημο σουηδικό ζευγάρι συγγραφέων αστυνομικού Maj Sjöwall και Per Walhöö που, ανάμεσα στο 1965 και το 1975, έγραψε δέκα αστυνομικά μυθιστορήματα που αποτελούν, μέχρι σήμερα, τη Βίβλο της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Το ζεύγος αυτό εισήγαγε στο police procedural το στοιχείο της κοινωνικής κριτικής, της κριτικής ακόμα και της μυθοποιημένης σκανδιναβικής Σοσιαλδημοκρατίας ως συντηρητικής. Και πάνω σε αυτούς ακριβώς πάτησε ο Άρνε Νταλ για να φτιάξει σήμερα ένα πλούσιο αστυνομικό που δεν φοβάται να αναμιγνύει τα είδη και που θεωρείται πως καταφέρνει να εισαγάγει και πολλά στοιχεία «καθαρής» λογοτεχνίας στο αστυνομικό. Ο Άρνε Νταλ (τον οποίο ξεχωρίζει και εκτιμά ιδιαίτερα και ο «δικός μας» Πέτρος Μάρκαρης) λαμβάνει ιδιαίτερα υπόψη του την πολυπλοκότητα του κόσμου μετά την Πτώση του Τείχους, τη μεγάλη αλλαγή που έφερε η νέα εποχή και στις σκανδιναβικές χώρες, εντάσσοντάς τες σε μια παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα στην οποία κανείς δεν μπορεί να ζήσει σαν σε απομονωμένο νησί. Τη διάδραση αυτή ο Νταλ όχι μόνο την εντάσσει στην πλοκή των μυθιστορημάτων του, όχι μόνο την ενσωματώνει εξ υπαρχής στο πεδίο έρευνας αφού η πρωταγωνίστρια Ομάδα Άλφα της Αστυνομίας ασχολείται κυρίως με υποθέσεις στις οποίες η εγκληματική βία λαμβάνει διεθνείς προεκτάσεις, αλλά και την εισάγει μέσα στην ίδια την ομάδα αυτή, τα μέλη της οποίας εκπροσωπούν ποικίλες τάξεις και μειονότητες.Οι σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας είναι από τις κινητήριες δυνάμεις της πλοκής, το χιούμορ επίσης, ενώ η αφήγηση, χωρίς ποτέ να προδίδει τη γρήγορη εξέλιξη της δράσης, μπορεί να κάνει παρεκβάσεις όμοιες με αυτές της μουσικής τζαζ που υπάρχει πάντα ως φόντο στα βιβλία του Νταλ. Στο πλαίσιο της ίδιας αρμονικής βάσης, ο σολίστ της τζαζ μπορεί να φτάσει σε τέτοια επίπεδα αυτοσχεδιασμού που σχεδόν να ξεφύγει τελείως από αυτή. Το ίδιο και τα βιβλία του Νταλ, χωρίς να χάνουν ποτέ την πυξίδα τους, μπορεί ταυτόχρονα να περιπλανιούνται σε ποικίλα πεδία, από την ιστορία μέχρι ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς, έτσι ώστε να πολλαπλασιάζουν το ενδιαφέρον αλλά και την αναγνωστική απόλαυση. Τα βιβλία του με άλλα λόγια μπορούν να διαβαστούν εύκολα από όλους (το αποδεικνύει το γεγονός ότι γυρίζονται και τηλεοπτικές σειρές βασισμένες σε αυτά), έχουν όμως και δεύτερα ή και τρία επίπεδα ανάγνωσης, αν κάποιος θελήσει να μπει στον σχετικό κόπο. Ο Νταλ, που θεωρείται μάγος της πλοκής, βλέπει στις ανθρώπινες σχέσεις των ίδιων των μελών της ομάδας Άλφα, το στοιχείο της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, σε τέτοιο βαθμό που εντέλει, παρά το γεγονός ότι σε κάθε βιβλίο υπάρχει και κάποιος άλλος βασικός πρωταγωνιστής ή συμπρωταγωνιστής, όλοι μαζί να αποτελούν, στο βλέμμα του αναγνώστη, ένα ενιαίο πρόσωπο. Άλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας, πιθανότατα θα το πει και στην εκδήλωση, είναι σφοδρός πολέμιος του ακραίου ατομικισμού του καιρού μας, όπου όλες οι σχέσεις, ακόμα και οι πολύ φιλικές, έχουν καταντήσει να έχουν και οικονομικό κίνητρο…