Books around the world: Ας ανακαλύψουμε την τουρκική λογοτεχνία!

Η Τουρκία είναι μία χώρα με πλούσια ιστορία και μακρά παράδοση στη λογοτεχνία. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι η ποίηση, καθώς στο παρελθόν ήταν επηρεασμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό από τον πολιτισμό της Περσίας. Σημείο σταθμός για την τουρκική λογοτεχνία αποτελεί η πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον 20^ο αιώνα. Τότε η χώρα άρχισε να στρέφετε περισσότερο προς τον δυτικό πολιτισμό και στην τουρκική λογοτεχνία αναδύθηκαν πολλοί σημαντικοί συγγραφείς. Βέβαια οι σύγχρονοι Τούρκοι συγγραφείς δεν έλαβαν την αναγνώριση που τους άρμοζε αλλά κυνηγήθηκαν, εκδιώχθηκαν, βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν. Ας γνωρίσουμε λοιπόν την λογοτεχνία της γειτονικής Τουρκίας, μέσα από πέντε προτάσεις βιβλίων από Τούρκους συγγραφείς.

Προτάσεις τουρκικής λογοτεχνίας στα ελληνικά

Πρώτο βιβλίο σταθμός στο λογοτεχνικό μας ταξίδι, αποτελεί ένα από τα καλύτερα βιβλία της πολυβραβευμένης Asli Erdoğan, το βιβλίο με τίτλο «Το πέτρινο κτίριο». Το περιεχόμενο του αποτελείται από 23 μικρά κείμενα που περιλαμβάνουν την χρονική περίοδο από τον Απρίλιο του 2014 έως τον Αύγουστο του 2016, δηλαδή τον μήνα που είχε συμβεί το πραξικόπημα στην Τουρκία. Σε αυτό το διήγημα μία γυναίκα παλεύει με τις αναμνήσεις της, από τότε που ήταν κρατούμενη στο Πέτρινο Σπίτι. Το πέτρινο αυτό κτίριο λειτουργεί ως μεταφορά για τα βασανιστήρια και το τραύμα. Παγιδεύει και στοιχειώνει ανθρώπους που έχουν αποκοπεί από το παρελθόν τους, καταπιέζονται, πληγώνονται και αναγκάζονται να υπάρχουν στην αποσπασματική τους συνείδηση. Σύμφωνα με τα λόγια της ίδιας της συγγραφέως, το πέτρινο κτίριο είναι μια ατελείωτη κραυγή.

Ένα πολύ δυνατό και αξιόλογο μυθιστόρημα της τουρκικής λογοτεχνίας που πρέπει να διαβάσεις είναι το «10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα σ' αυτόν τον παράξενο κόσμο» της Elif Shafak. Η ιστορία ξεκινά και εκτυλίσσεται αυτά τα λεπτά, στα οποία έχουν μόλις σταματήσει οι χτύποι της καρδιάς, αλλά ο εγκέφαλος για λίγο ακόμα συνεχίζει να λειτουργεί. Αυτό συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους, αλλά το χρονικό διάστημα διαφέρει από άτομο σε άτομο. Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που έχει διαπιστωθεί ότι μπορεί αυτό να συμβεί είναι 10 λεπτά και 38 δευτερόλεπτα. Η πρωταγωνίστρια μας λοιπόν, είναι η πόρνη Τεκίλα Λεϊλά, η οποία βρίσκεται δολοφονημένη σε έναν κάδο σκουπιδιών στην Κωνσταντινούπολη. Έως ότου περάσει στην ανυπαρξία, προλαβαίνει να προβεί σε μία πλήρη ανασκόπηση της ζωής της. Είναι ένα μυθιστόρημα το οποίο καθηλώνει τον αναγνώστη, θέτει προβληματισμούς και προσφέρει άφθονη τροφή για σκέψη.

Συνεχίζουμε με την επόμενη και πολύ δυνατή πρόταση τουρκικής λογοτεχνίας, από τον συγγραφέα Orhan Pamuk. Ο λόγος γίνεται για το βιβλίο με τίτλο «Ιστανμπούλ, Πόλη και αναμνήσεις». Σε αυτό το βιβλίο, ο Τούρκος συγγραφέας μας αφηγείται τις αναμνήσεις τους ως παιδί και ως νέος. Η αφήγηση ξεκινά από τη στιγμή που ο ίδιος αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του εαυτού του και αναζητά την πηγή της ευτυχίας και της δυστυχίας στα στενά της Ιστανµπούλ. Ο βιογράφος αναπτύσσεται, περπατά και βιώνει την πόλη για την οποία γράφει. Πίσω από το κείμενο του, ανακαλύπτουμε την ψυχοσύνθεση του Ορχάν και την ιστορία της Κωνσταντινούπολης του 1950.

Στην κατηγορία των αστυνομικών μυθιστορημάτων της τουρκικής λογοτεχνίας, δεν πρέπει να παραλείψουμε το βιβλίο με τίτλο «Έγκλημα στο Πέρα» του Ahmet Ümit. Ο Τούρκος συγγραφέας, στα βιβλία του συνήθως χρησιμοποιεί τα αστυνομικά μυθιστορήματα με σκοπό να αναλύσει κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της επικαιρότητας της Τουρκίας. Σε αυτήν την ιστορία λοιπόν, γίνεται ένα έγκλημα την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Ο αστυνόμος Νεβζάτ, αναγκάζεται μαζί με τον βοηθό του Αλή και την εγκληματολόγο Ζεϊνέπ να αναζητήσουν τα κίνητρα της δολοφονίας, ώστε να οδηγηθούν στον υπαίτιο. Στην αναζήτηση τους, βρίσκουν τους αρχηγούς των δύο κύριων συμμοριών της περιοχής, οι οποίοι είναι αντίπαλοι εξαιτίας των παράνομων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως την αγορά οικοδομημάτων αλλά και επειδή είναι ερωτευμένοι με την ίδια γυναίκα.

Τουρκική λογοτεχνία: Η ζωή και το έργο του Nâzım Hikmet

Μία ακόμη σημαντική πρόταση τουρκικής λογοτεχνίας αποτελεί η ποιητική συλλογή «Ποιήματα» του Nâzım Hikmet. Ας μάθουμε λίγα πράγματα για τη ζωή του εμβληματικού συγγραφέα. Γεννήθηκε στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη το 1902. Πέρασε πολλά από τα παιδικά του χρόνια δίπλα στο παππού του στις διάφορες περιπλανήσεις του ως ανώτερος κρατικός αξιωματούχος στη Μικρά Ασία. Το 1921, πολέμησε στο πλευρό του Κεμάλ Ατατούρκ στη Μικρά Ασία. 

Άρχισε να γίνεται γνωστός για τις κομμουνιστικές του ιδέες και τον Σεπτέμβριο του 1921 εγκατέλειψε την Τουρκία. Το 1924, επέστρεψε στην πατρίδα του, όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ανέπτυξε κομμουνιστική δράση, για την οποία συνελήφθη και φυλακίστηκε για πολλά χρόνια. Το 1951 αποφυλακίστηκε και τον ίδιο χρόνο εγκατέλειψε εκ νέου την Τουρκία και εγκαταστάθηκε στη Μόσχα.

Όσον αφορά το έργο του, επηρέασε σημαντικά την τουρκική λογοτεχνία της δεκαετίας του '30. Στην αρχή έγραφε πατριωτικά ποιήματα, αλλά στη συνέχεια εγκατέλειψε τις παραδοσιακές ποιητικές φόρμες, χρησιμοποιώντας εξαιρετικά πληθωρικές ποιητικές εικόνες. Έχει χαρακτηρίσει ως «ρομαντικός κομουνιστής» και «ρομαντικός επαναστάτης». Πολλά από τα ποιήματα του έχει μεταφράσει ο Γιάννης Ρίτσος και ορισμένα έχουν μελοποιηθεί από τον Μάνο Λοΐζο και τον Θάνο Μικρούτσικο. Είναι ένας ποιητής που πραγματικά αξίζει να εξερευνήσεις.

Ο σημερινός λογοτεχνικός μας προορισμός έφτασε στο τέλος του. Για λογοτεχνικά ταξίδια σε άλλες χώρες, μπορείς να διαβάσεις μερικά από τα άλλα αφιερώματά μας. Για τον επόμενο λογοτεχνικό μας προορισμό stay tuned στο Public Blog.