«1984» / 72 χρόνια από την κυκλοφορία του διαχρονικού μυθιστορήματος

Πριν από ακριβώς 72 χρόνια δημοσιεύεται για πρώτη φορά το «1984». Το δυστοπικό έργο φαντασίας του George Orwell έχει καταφέρει να καθιερωθεί στο μυαλό των αναγνωστών ως ένα από τα πλέον προφητικά πολιτικά μυθιστορήματα και συνεχίζει να διαβάζεται ακόμα και σήμερα. Κεντρικές ιδέες όπως ο Μεγάλος Αδερφός και η Αστυνομία της Σκέψης έχουν άλλωστε γίνει κοινές εκφράσεις στην καθημερινότητα.

Αυτό που ξεχωρίζει το «1984» από άλλα έργα με παρόμοια πολιτική χροιά είναι ότι δεν παίρνει συγκεκριμένη θέση στην πολιτική πυξίδα. Οι πρακτικές που χρησιμοποιεί η Ωκεανία, η φανταστική χώρα που διαδραματίζονται τα γεγονότα του βιβλίου, είναι μάθημα για το πώς τα απολυταρχικά καθεστώτα δρουν και μένουν στην εξουσία. Παρότι θα μπορούσε κανείς να παραλληλίσει την Ωκεανία περισσότερο με την Ρωσία υπό τον Στάλιν, ο αναγνώστης μπορεί πολύ εύκολα να αναγνωρίσει στοιχεία απολυταρχισμού και σε άλλα μεγάλα κράτη ή καθεστώτα του πλανήτη.

Η μαζική παρακολούθηση, η προπαγάνδα, οι ψευδείς ειδήσεις, η καταπίεση συμπεριφορών παραμένουν σημαντικά προβλήματα. Η διαχρονικότητα αυτών των πρακτικών και η ακρίβεια μερικών από των προβλέψεων που έκανε το βιβλίο για την κοινωνία του μέλλοντος είναι ένας ακόμα παράγοντας που βοήθησε το «1984» να παραμείνει επίκαιρο ακόμα και σήμερα.

Στο επίκεντρό του το «1984» είναι η ιστορία του Γουίνστον Σμιθ, ενός καθημερινού πολίτη, ο οποίος δουλεύει στο Υπουργείο Αλήθειας. Δουλειά του είναι να ξαναγράφει κομμάτια ιστορικών αρχείων έτσι ώστε αυτά να συμβαδίζουν με τη γραμμή του καθεστώτος. Η κοινωνία στην οποία ζει ο Σμιθ βρίσκεται κάτω από μόνιμη παρακολούθηση. Ο πλανήτης έχει καταστραφεί από παγκοσμίους πολέμους, εμφυλίους και επαναστάσεις. Ο κόσμος φαίνεται να βρίσκεται συνεχώς σε πόλεμο. Παρόλα αυτά ο Γουίνστον κάνει όνειρα για επανάσταση και μισεί το Κόμμα που ελέγχει τα πάντα.

Ο George Orwell ήξερε πολύ καλά τη δύναμη της προπαγάνδας. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εργαζόταν για το BBC και οι ειδήσεις που έπρεπε να παράγει δεν μπορούσαν να μην ευθυγραμμίζονται με τα συμφέροντα της Αγγλίας της εποχής. Ο Orwell μισούσε αυτό το κομμάτι της δουλειάς του και είχε περιγράψει την ατμόσφαιρα στο BBC εκείνη την περίοδο ως «κάτι ανάμεσα σε σχολείο θηλέων και ένα άσυλο τρελών και ό,τι κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι άχρηστο ή ελαφρώς χειρότερο από άχρηστο.»

Ο σπουδαίος βρετανός συγγραφέας ξεκίνησε να εργάζεται επάνω στο μυθιστόρημα το 1944. Το τελικό χειρόγραφο του «1984» θα παραδιδόταν στον εκδότη του τον Δεκέμβριο του 1944. Η έκδοσή του ερχόταν μισό χρόνο αργότερα, στις 8 Ιουνίου 1949. Το «1984» έμελλε να είναι και το τελευταίο μυθιστόρημα που εξέδωσε ποτέ ο Orwell, καθώς τον Ιανουάριο του 1950 θα έχανε τη ζωή του από φυματίωση μόλις σε ηλικία 46 ετών.