Katalin Kariko: Η βιοχημικός που νίκησε τους ιούς!

Η Katalin Kariko είναι μια γυναίκα η οποία γιορτάζει, και με το δίκιο της, στις 8 Μαρτίου, στην Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας! Η γιορτή αυτή υπάρχει για να τιμά τη Γυναίκα, τα επιτεύγματα των γυναικών, τις κατακτήσεις τους, αλλά και τις διεκδικήσεις τους για έναν κόσμο πιο ίσο και πιο δίκαιο! Εμείς, τιμώντας αυτή την ημέρα, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2022, διαλέγουμε μερικές από τις πιο σημαντικές Γυναίκες για την ανθρωπότητα, είτε σύγχρονες είτε όχι, και αναδεικνύουμε τη ζωή τους, τα επιτεύγματά τους και τους αγώνες τους. Τώρα ήρθε η ώρα της Katalin Kariko, μιας γυναίκας εν πολλοίς άγνωστης, η οποία όμως βρίσκεται πίσω από την τεχνολογία mRNA, η οποία πρόκειται να αλλάξει ριζικά τον τρόπο που καταπολεμάμε τους ιούς!

Katalin Kariko - Μία σύντομη βιογραφία

Η Katalin Kariko σήμερα είναι 67 ετών. Η βιογραφία της την αναφέρει ως "Ουγγρο-Αμερικάνα", αλλά η αλήθεια είναι κάπως πιο περίπλοκη, παραμερίζοντας τη σπουδή με την οποία οι Αμερικάνοι προσεταιρίζονται κάθε επιτυχημένο μετανάστη. Η Katalin γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Kisujszallas, ένα μικρό χωριό στο κέντρο της Ουγγαρίας, το 1955. Το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε είχε σκεπή από άχυρα, δεν είχε καν παροχή νερού, ούτε ψυγείο, ούτε τηλεόραση. Αυτό που είχε ήταν παρτέρια και γουρούνια. Ο πατέρας της ήταν κρεοπώλης και η μητέρα της βιβλιοθηκάριος. Και της άρεσε να κάνει βόλτες στο διπλανό δάσος, για να μαθαίνει περισσότερο τη φύση. Η πρώτη της κατάκτηση ήταν αυτή της μόρφωσης, καθώς από μικρή είχε έφεση στις θετικές επιστήμες, κάτι που την έστειλε στο Πανεπιστήμιο του Szeged, μια μικρή πόλη στα νότια της Ουγγαρίας. Από εκεί πήρε και το διδακτορικό της, ενώ συνέχισε την έρευνα ως μεταδιδακτορικός στο Ινστιτούτο Βιοχημείας του Κέντρου Βιολογικών Ερευνών της ίδιας πόλης.

Κάπου εδώ θα πρέπει να υπενθυμίσουμε πως η Ουγγαρία, αυτή τη χρονική περίοδο, άνηκε στην "ανατολή", στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας… με άλλα λόγια, ήταν υποχείριο της Σοβιετικής Ένωσης. Βρισκόταν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, δηλαδή σε τεχνολογικό (και γενικό) αποκλεισμό από τις χώρες της "δύσης". Στο εργαστήριο που δούλευε, ασχολούνταν με λιποσώματα. Οι προμήθειες ήταν ελάχιστες, το ίδιο και οι επιχορηγήσεις. Συχνά, οι επιστήμονες εκεί πήγαιναν σε κοντινά σφαγεία για να παίρνουν εγκεφάλους αγελάδας, ώστε να φτιάχνουν τα δικά τους φωσφολιπίδια, απαραίτητα για την έρευνά τους! Όπως λέει η ίδια η Kariko, "έτσι έμαθα επιστήμη, πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Δε μπορείς να αγοράσεις κάτι; Το φτιάχνεις μόνος σου!"

Το 1980, σε ηλικία 25 ετών, παντρεύτηκε. Ήδη από το 1978 δούλευε με το RNA. Μάλιστα, έγραψε και παρουσίασε τη διδακτορική της εργασία ενώ ήταν έγκυος! Το 1985, όμως, το εργαστήριο στο οποίο εργαζόταν έχασε τη χρηματοδότηση. Αμέσως έψαξε για κάποια θέση στις Ηνωμένες Πολιτείες και βρήκε θέση μεταδιδακτορικού (post-doc) στο Temple University της Philadelphia. Με τον άντρα και την κόρη της, πούλησαν το αυτοκίνητό τους και έκρυψαν τα χρήματα μέσα σε ένα μεγάλο αρκουδάκι της κόρης της! Το εισιτήριο προς τις ΗΠΑ ήταν χωρίς επιστροφή.

Ακόμη και στην Αμερική, όμως, ο δρόμος δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα. Η οικογένεια της Kariko δεν είχε παρά ελάχιστα χρήματα. Αλλά η ίδια ήταν προσηλωμένη στη δουλειά της. Πέρασε τρία χρόνια στο Temple, έπειτα πήγε στην πόλη Bethesda του Maryland, προτού βρει δουλειά στην ιατρική σχολή του University of Pennsylvania. Εκεί ήταν που, συνεργαζόμενη με τον καρδιολόγο Elliot Barnathan, απέδειξε πως το messenger RNA μπορούσε να κάνει τα ανθρώπινα κύτταρα να παράξουν πολύπλοκες πρωτεΐνες "κατά παραγγελία". Αυτό ήταν και το "proof of concept" της ιδέας της, ενώ θα μπορούσε και αυτούσιο να έχει πολλές εφαρμογές στην ιατρική.

Στη δουλειά της, δεν υπήρχε προοπτική ανέλιξης. Σε μια σχολή ιατρικής, όπου όλοι ήταν γιατροί με πτυχία ιατρικής, μια ερευνήτρια με PhD ήταν "πολίτης δεύτερης κατηγορίας". Μάλιστα, όχι μόνο δεν πήρε ποτέ προαγωγή αλλά αναγκάστηκε να δεχθεί και "υποβιβασμό". Αλλά αυτό της άνοιξε το δρόμο, μιας και, αφού δεν υπήρχε προοπτική προαγωγής, θα μπορούσε να ασχοληθεί με ό,τι θέλει, να εστιάσει στην επιστήμη και να μην ανησυχεί για "ίντριγκες" και "δημόσιες σχέσεις". Αφοσιώθηκε απόλυτα στην επιστήμη της, τόσο που η κόρη της, όπως λέει η ίδια, έμαθε να περπατά μόνη της, έμαθε να ντύνεται μόνη της, έμαθε να προσέχει μόνη της τον εαυτό της. Η ίδια ήταν σχεδόν πάντα στο εργαστήριο – και πλέον δακρύζει όποτε σκέφτεται πόσο λίγα χρήματα είχαν.

Η κόρη της, δύο φορές χρυσή Ολυμπιονίκης στην κωπηλασία, παρεμπιπτόντως, τα θυμάται διαφορετικά. Όντως οι γονείς της συνεχώς δούλευαν, ενώ το σπίτι τους το έφτιαξε με τα χέρια του ο πατέρας της και σύζυγος της Kariko. Έκανε διακοπές στο εργαστήριο της μητέρας της γιατί δεν είχαν λεφτά για διακοπές. Αλλά η οικογένεια στην οποία μεγάλωσε ήταν δεμένη και είχαν υπερηφάνεια για τα επιτεύγματά τους.

messenger RNA: Μια ριζοσπαστική ιδέα

Η ιδέα της Kariko ήταν ριζοσπαστική. Τόσο ριζοσπαστική ώστε δεν την έπαιρνε κανένας στα σοβαρά – την έβλεπαν περισσότερο ως "επιστημονική φαντασία" παρά ως πρακτική λύση. Η ίδια, όμως, δεν τα παράτησε ποτέ. Πήγαινε από εργαστήριο σε εργαστήριο, προσπαθώντας να μη μείνει χωρίς δουλειά, μιας και καμία εταιρεία και κανένα ερευνητικό ίδρυμα δεν ρίσκαρε να χρηματοδοτήσει την έρευνά της. Παρά τις δυσκολίες, η ίδια άντεξε. Συνεργάστηκε με πολλούς, αλλά η συνεργασία που έμεινε στην ιστορία ήταν αυτή με τον Drew Weissman, ανοσολόγο. Μετά από χρόνια ερευνών, κατέληξαν στην τεχνολογία που ονομάζεται "non-immunogenic nucleoside-modified RNA", την οποία πατένταραν οι δυο τους το 2005.

Η εταιρεία που έφτιαξαν οι δυο τους για την ανάπτυξη και χρήση της πατέντας τους, ονόματι RNARx, τελικά έδωσαν την άδεια χρήσης σε δύο εταιρείες βιοτεχνολογίας τα ονόματα των οποίων σήμερα είναι πασίγνωστα: Moderna και BioNTech!

Η ιστορία της Kariko είναι η ιστορία μιας γυναίκας που πάλεψε ενάντια σε τεράστιες δυσκολίες και ανυπέρβλητα εμπόδια. Ο βράχος της ήταν ο άντρας της και η κόρη της. Ο "πυρηνικός της αντιδραστήρας" ήταν η άσβεστη δίψα της για γνώση. Για την Kariko δεν υπήρχαν μέρες, νύχτες, σαββατοκύριακα, αργίες. Δούλευε για χρόνια για ελάχιστα χρήματα και σε άσχετες θέσεις, ενώ την αντιμετώπιζαν ως παρία. Πλέον έχει τιμηθεί με μια σωρεία μεταλλίων και βραβείων, ενώ η ανθρωπότητα της χρωστά τεράστια χάρη, μιας και τα εμβόλια κατά του COVID-19 των Moderna και Pfizer-BioNTech βασίζονται στις δικές της ανακαλύψεις. Αλλά και πολλά ακόμη εμβόλια τα οποία αναμένεται να κυκλοφορήσουν σύντομα, και τα οποία θα απαλλάξουν την ανθρωπότητα από ασθένειες μέχρι τώρα ανίατες. Μπορεί να μην την ήξερες, αλλά θυμήσου το όνομά της. Katalin Kariko, η γυναίκα που διέφυγε από το σιδηρούν παραπέτασμα και το "γυάλινο ταβάνι", όπως το λένε οι Αμερικάνοι, της ιατρικής ακαδημαϊκής κοινότητας, για να χαρίσει στην ανθρωπότητα την τεχνολογία για το εμβόλιο της πανδημίας!