6 Ιουνίου , 2014 • 6 MINS READ
Αποκλειστικά στο Public blog: Η εισαγωγή του βιβλίου "Ο φερετζές και το πηλίκιο"!
Περίληψη: Ο Παύλος Τσίμας μοιράζεται με το κοινό του Public blog την εισαγωγή του βιβλίου του...
Ο Παύλος Τσίμας μοιράζεται με το κοινό του Public blog την εισαγωγή του βιβλίου του Ο φερετζές και το πηλίκιο, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο:"Tον Ιούνιο του 2013 δηµοσιεύτηκε στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση του αρµόδιου υφυπουργού και του υπουργού Οικονοµικών, µε την οποία: Η Ελληνική Ραδιοφωνία-Τηλεόραση, Ανώνυµη Εταιρεία (ΕΡΤ-Α.Ε.), που ιδρύθηκε µε τον Ν. 1730/1987 ως ενιαίος φορέας, καταργείται και η µετάδοση ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών, η κυκλοφορία εκδόσεων, η λειτουργία διαδικτυακών ιστοτόπων όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα της ΕΡΤ-Α.Ε. και των θυγατρικών αυτής διακόπτονται µετά το τέλος του κανονικού προγράµµατος της 11ης Ιουνίου 2013 και έως τη σύσταση νέου φορέα.Ο ξαφνικός θάνατος της ΕΡΤ, ως είδηση, έκανε τον γύρο του κόσµου. Θεωρήθηκε από πολλούς ως µια ακόµα ένδειξη της πολυσυζητηµένης ελληνικής δυστοπίας, της ελληνικής εξαίρεσης. Ο κόσµος είχε ξαναδεί κυβερνήσεις –σε µη δηµοκρατικές πολιτείες– να βάζουν λουκέτο σε ενοχλητικά ιδιωτικά κανάλια που τις αντιπολιτεύονταν. Αλλά µια κυβέρνηση να κλείνει ένα δηµόσιο ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο, στο οποίο ασκούσε η ίδια έλεγχο και εποπτεία, ήταν µια αδιαµφισβήτητη παγκόσµια πρωτοτυπία.Εντός συνόρων η απόφαση προκάλεσε µεγάλη πολιτική κρίση. Η συνοχή της κυβέρνησης κλονίστηκε, η χώρα παραλίγο να οδηγηθεί σε εκλογές και τελικά η κρίση έληξε µε την τραυµατική έξοδο του ενός από τους τρεις εταίρους από το συµµαχικό κυβερνητικό σχήµα.Πρώτη φορά –είπαν πολλοί– η τηλεόραση παραλίγο να ρίξει µια κυβέρνηση, όχι εξαιτίας κάποιας είδησης ή κάποιου προγράµµατος που µετέδωσε αλλά εξαιτίας της ίδιας της ύπαρξής (ή της διακοπής της ύπαρξής) της.Ήταν στ’ αλήθεια η πρώτη φορά; Ε, λοιπόν, όχι. Όχι στην Ελλάδα, τουλάχιστον.Στη µεταπολεµική Ελλάδα η τηλεόραση είχε την ιδιότητα να γεννά πολιτικές κρίσεις, πολύ πριν οι ποµποί της εγκατασταθούν στα ελληνικά βουνά. Πριν καν εισαχθεί ως νέα τεχνολογία είχε γίνει το µήλο µιας σφοδρής πολιτικής και οικονοµικής έριδας. Και στον πολυτάραχο βίο της δεν γνώρισε µόνον έναν παράξενο θάνατο, αλλά και µια παράδοξη γέννηση και µια εντελώς ιδιότυπη, µοναδική στην Ευρώπη, ιστορία.Η τηλεόραση στην Ελλάδα γεννήθηκε µε καισαρική, ύστερα από έναν µακρύ και επώδυνο τοκετό που κράτησε κοντά είκοσι χρόνια και σηµαδεύτηκε από δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που στην ιστορία καµιάς άλλης ευρωπαϊκής χώρας δεν συναντάµε.Σε µια Ευρώπη όπου η ραδιοφωνία και η τηλεόραση είχαν παντού συγκροτηθεί µε κρατική πρωτοβουλία, ως δηµόσια υπηρεσία, η Ελλάδα ήταν η µόνη χώρα όπου τόσο η πρώτη ιδέα για τηλεόραση –το 1938!– όσο και το πρώτο σχέδιο δηµιουργίας τηλεοπτικού σταθµού στην Αθήνα –το 1951– εµφανίστηκαν ως προϊόν ιδιωτικής πρωτοβουλίας και µάλιστα πρωτοβουλίας ξένων, Γερµανών ή Αµερικανών. Και ήταν η µοναδική περίπτωση, όπου το δίληµµα ιδιωτικός ή δηµόσιος φορέας τηλεόρασης παρέµεινε εκκρεµές ακόµα και µετά την επίσηµη πρεµιέρα της δηµόσιας πειραµατικής τηλεόρασης, τον Φεβρουάριο του 1966.Ήταν, επίσης, η Ελλάδα η µοναδική χώρα που, ενώ είχε νοµοθετήσει το κρατικό µονοπώλιο επί των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκποµπών από το 1945 και το είχε εκχωρήσει σ’ έναν δηµόσιο φορέα, το Εθνικό Ίδρυµα Ραδιοφωνίας, επέτρεψε ταυτόχρονα τη νόµιµη κατάλυση του µονοπωλίου αυτού. Παραχώρησε µε νόµο σε έναν ανεξάρτητο και µάλιστα ανταγωνιστικό προς τη νόµιµη κυβέρνηση και τη Βουλή φορέα, τον στρατό, το δικαίωµα να έχει δικές του ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκποµπές.
Κοντά σε αυτές τις δύο ελληνικές ιδιοτυπίες προστίθεται µια ακόµα: Η απίστευτα καθυστερηµένη εµφάνιση της τηλεόρασης στους ελληνικούς αιθέρες.Γιατί, ενώ συζητούσε για τηλεόραση από τη δεκαετία του ’40, έπρεπε να περιµένει η Ελλάδα ως τις αρχές της δεκαετίας του ’70 για να αποκτήσει εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο; Γιατί ήταν η τελευταία χώρα της Ευρώπης που µπήκε στην τηλεοπτική εποχή, τριάντα και κάτι χρόνια µετά την πρώτη συστηµατική εκποµπή τηλεοπτικού σήµατος στη Βρετανία ή την Αµερική, δέκα χρόνια µετά την τελευταία από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες και έξι ολόκληρα χρόνια µετά τα εγκαίνια της τηλεόρασης στα Τίρανα, στη γειτονική και µοναχική Αλβανία; Γιατί χρειάστηκε να περάσουν τόσα χρόνια για να ενταχθεί η χώρα σε µια τεχνολογική και επικοινωνιακή πραγµατικότητα που είχε κυριαρχήσει στον εκτός των συνόρων της κόσµο;Στο µυστήριο της µακράς και ταραχώδους κυοφορίας της ελληνικής τηλεόρασης δεν καθρεφτίζεται κάποιο ειδικό τηλεοπτικό, τεχνικής ή οικονοµικής φύσης, πρόβληµα. Καθρεφτίζεται ένα πολιτικό δράµα. Γύρω από την τηλεόραση στήθηκε ένας χορός σφοδρών πολιτικών και οικονοµικών συγκρούσεων που αντίστοιχό τους δεν βρίσκουµε στην ιστορία καµιάς άλλης ευρωπαϊκής χώρας.Το είχε πει µ’ έναν χαρακτηριστικό, σχεδόν αποκρυφιστικό, χρησµό ένας από τους πρωταγωνιστές της µεταπολεµικής πολιτικής ζωής, ο Σοφοκλής Βενιζέλος: Η κυβέρνησις που θα βάλει εµπρός την τηλεόραση στην Ελλάδα θα πέσει την επόµενη ηµέρα!Από το 1951 κι ύστερα, σχεδόν κάθε χρόνο, η έλευση της τηλεόρασης αναγγελλόταν ως επικείµενη – όπου να ’ναι, του χρόνου. Πάντα όµως µαταιωνόταν από αντιδράσεις, άλλοτε ανοιχτές και άλλοτε υπόγειες, και από εµπλοκές ανάµεσα στους πόλους µιας εξουσίας που ανταγωνίζονταν δίχως σταθερούς κανόνες του παιχνιδιού. Η διαδροµή της τηλεόρασης στην Ελλάδα µοιάζει µε ένα παιδικό παιχνίδι, το φιδάκι. Το πιονάκι ανέβαινε σιγά σιγά τα τετράγωνα και κάθε φορά, λίγο πριν το τέρµα, µια ζαριά το έριχνε στο στόµα του φιδιού και το παιχνίδι άρχιζε πάλι από την αρχή.Την ιστορία, τις διακυµάνσεις και τις στροφές αυτής της περιπετειώδους σχέσης τηλεόρασης και πολιτικής προσπάθησα να καταγράψω.Ξεκίνησα πριν από χρόνια να συλλέγω υλικό, από την απλή περιέργεια που αναζητούσε µιαν απάντηση στο ερώτηµα: Γιατί η κινητή τηλεφωνία έκανε µερικούς µήνες µέχρι να φτάσει στην Ελλάδα και για την τηλεόραση χρειάστηκαν τριάντα χρόνια; Γιατί τόσες εξαγγελίες και αναβολές, τόσα µαταιωµένα σχέδια, µε τέσσερις διεθνείς διαγωνισµούς να προκηρύσσονται και να µένουν άγονοι;Καθώς συγκέντρωνα σιγά σιγά τις ψηφίδες του υλικού, έβλεπα να ξεδιπλώνεται µπροστά στα µάτια µου ένα µάλλον άγνωστο, συχνά διασκεδαστικό και –νοµίζω– ενδιαφέρον πολιτικό µυθιστόρηµα.Η αναδροµή σ’ αυτήν την τηλεοπτική προϊστορία µπορεί ίσως να δίνει κάποια ερµηνευτικά κλειδιά για την κατανόηση της ελληνικής τηλεοπτικής πραγµατικότητας. Ο αναγνώστης ίσως βρει κάποιες απαντήσεις στο ερώτηµα γιατί το ελληνικό τηλεοπτικό σύστηµα είναι τόσο διαφορετικό απ’ ό,τι άλλων ευρωπαϊκών χωρών – στους κανόνες του (ή στην αδυναµία επιβολής κανόνων), την ατελή θεσµοθέτηση, τη χρόνια αδυναµία ρύθµισης του τηλεοπτικού περιβάλλοντος, το ιδιαίτερο προγραµµατικό προφίλ της ελληνικής τηλεόρασης, την ιδεολογία της ή τον πολιτικό ρόλο, πραγµατικό ή φαντασιακό, που της αποδίδεται και τις θυελλώδεις πολιτικές µάχες που συνεχίζουν να διεξάγονται γύρω της και για χάρη της.∆εν λέω ότι η ιστορία τα εξηγεί όλα. Λέω απλώς ότι οι ιδιοµορφίες της ελληνικής τηλεόρασης θα ήταν εντελώς ανεξήγητες δίχως την ιστορία που τις διαµόρφωσε.Αλλά το µυθιστόρηµα που αυτό το βιβλίο αφηγείται έχει λιγότερο να κάνει µε την τηλεόραση και περισσότερο µε την πολιτική. ∆εν επιδίωξα να γράψω µια ακόµα ιστορία της τηλεόρασης, πολύ περισσότερο να µπω στα χωράφια της κριτικής µελέτης ή της θεωρίας της τηλεόρασης ως Μέσου. Προσπάθησα να καταγράψω την πολιτική ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης – και ιδίως της περιόδου που είναι λιγότερο γνωστή και τεκµηριωµένη, από το 1945 ως το 1967.Στον καθρέφτη της τηλεόρασης, κάτω από το γαλακτερό φως της καθοδικής λυχνίας, διαγράφονται ίσως µε ένα πιο καθαρό περίγραµµα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής πολιτικής ζωής, τα πάθη της προδικτατορικής καχεκτικής δηµοκρατίας αλλά και οι µαύρες τρύπες της δηµοκρατίας της µεταπολίτευσης, καθώς και οι παράξενοι κόµποι που συνέδεαν πολιτική και οικονοµία στη µεταπολεµική Ελλάδα.Με αυτή την έννοια οι περιπέτειες της τηλεόρασης, κυρίως πριν αλλά και µετά την εµφάνισή της στην Ελλάδα, µοιάζουν να είναι το φλιπ σάιντ των περιπετειών της δηµοκρατίας". 
Το βιβλίο Ο φερετζές και το πηλίκιο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και θα το βρείτε εδώ. Ο Παύλος Τσίμας θα βρίσκεται στο Public Συντάγματος στις 11 Ιουνίου και με αφορμή το βιβλίο και τη συμπλήρωση ενός χρόνου από το κλείσιμο της ΕΡΤ θα συνομιλήσει με τον Γιώργο Δάμπαση, τον Παντελή Καψή, τον Ηλία Νικολακόπουλο και την Έλλη Στάη. Δείτε εδώ την εκδήλωση.
Κοντά σε αυτές τις δύο ελληνικές ιδιοτυπίες προστίθεται µια ακόµα: Η απίστευτα καθυστερηµένη εµφάνιση της τηλεόρασης στους ελληνικούς αιθέρες.Γιατί, ενώ συζητούσε για τηλεόραση από τη δεκαετία του ’40, έπρεπε να περιµένει η Ελλάδα ως τις αρχές της δεκαετίας του ’70 για να αποκτήσει εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο; Γιατί ήταν η τελευταία χώρα της Ευρώπης που µπήκε στην τηλεοπτική εποχή, τριάντα και κάτι χρόνια µετά την πρώτη συστηµατική εκποµπή τηλεοπτικού σήµατος στη Βρετανία ή την Αµερική, δέκα χρόνια µετά την τελευταία από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες και έξι ολόκληρα χρόνια µετά τα εγκαίνια της τηλεόρασης στα Τίρανα, στη γειτονική και µοναχική Αλβανία; Γιατί χρειάστηκε να περάσουν τόσα χρόνια για να ενταχθεί η χώρα σε µια τεχνολογική και επικοινωνιακή πραγµατικότητα που είχε κυριαρχήσει στον εκτός των συνόρων της κόσµο;Στο µυστήριο της µακράς και ταραχώδους κυοφορίας της ελληνικής τηλεόρασης δεν καθρεφτίζεται κάποιο ειδικό τηλεοπτικό, τεχνικής ή οικονοµικής φύσης, πρόβληµα. Καθρεφτίζεται ένα πολιτικό δράµα. Γύρω από την τηλεόραση στήθηκε ένας χορός σφοδρών πολιτικών και οικονοµικών συγκρούσεων που αντίστοιχό τους δεν βρίσκουµε στην ιστορία καµιάς άλλης ευρωπαϊκής χώρας.Το είχε πει µ’ έναν χαρακτηριστικό, σχεδόν αποκρυφιστικό, χρησµό ένας από τους πρωταγωνιστές της µεταπολεµικής πολιτικής ζωής, ο Σοφοκλής Βενιζέλος: Η κυβέρνησις που θα βάλει εµπρός την τηλεόραση στην Ελλάδα θα πέσει την επόµενη ηµέρα!Από το 1951 κι ύστερα, σχεδόν κάθε χρόνο, η έλευση της τηλεόρασης αναγγελλόταν ως επικείµενη – όπου να ’ναι, του χρόνου. Πάντα όµως µαταιωνόταν από αντιδράσεις, άλλοτε ανοιχτές και άλλοτε υπόγειες, και από εµπλοκές ανάµεσα στους πόλους µιας εξουσίας που ανταγωνίζονταν δίχως σταθερούς κανόνες του παιχνιδιού. Η διαδροµή της τηλεόρασης στην Ελλάδα µοιάζει µε ένα παιδικό παιχνίδι, το φιδάκι. Το πιονάκι ανέβαινε σιγά σιγά τα τετράγωνα και κάθε φορά, λίγο πριν το τέρµα, µια ζαριά το έριχνε στο στόµα του φιδιού και το παιχνίδι άρχιζε πάλι από την αρχή.Την ιστορία, τις διακυµάνσεις και τις στροφές αυτής της περιπετειώδους σχέσης τηλεόρασης και πολιτικής προσπάθησα να καταγράψω.Ξεκίνησα πριν από χρόνια να συλλέγω υλικό, από την απλή περιέργεια που αναζητούσε µιαν απάντηση στο ερώτηµα: Γιατί η κινητή τηλεφωνία έκανε µερικούς µήνες µέχρι να φτάσει στην Ελλάδα και για την τηλεόραση χρειάστηκαν τριάντα χρόνια; Γιατί τόσες εξαγγελίες και αναβολές, τόσα µαταιωµένα σχέδια, µε τέσσερις διεθνείς διαγωνισµούς να προκηρύσσονται και να µένουν άγονοι;Καθώς συγκέντρωνα σιγά σιγά τις ψηφίδες του υλικού, έβλεπα να ξεδιπλώνεται µπροστά στα µάτια µου ένα µάλλον άγνωστο, συχνά διασκεδαστικό και –νοµίζω– ενδιαφέρον πολιτικό µυθιστόρηµα.Η αναδροµή σ’ αυτήν την τηλεοπτική προϊστορία µπορεί ίσως να δίνει κάποια ερµηνευτικά κλειδιά για την κατανόηση της ελληνικής τηλεοπτικής πραγµατικότητας. Ο αναγνώστης ίσως βρει κάποιες απαντήσεις στο ερώτηµα γιατί το ελληνικό τηλεοπτικό σύστηµα είναι τόσο διαφορετικό απ’ ό,τι άλλων ευρωπαϊκών χωρών – στους κανόνες του (ή στην αδυναµία επιβολής κανόνων), την ατελή θεσµοθέτηση, τη χρόνια αδυναµία ρύθµισης του τηλεοπτικού περιβάλλοντος, το ιδιαίτερο προγραµµατικό προφίλ της ελληνικής τηλεόρασης, την ιδεολογία της ή τον πολιτικό ρόλο, πραγµατικό ή φαντασιακό, που της αποδίδεται και τις θυελλώδεις πολιτικές µάχες που συνεχίζουν να διεξάγονται γύρω της και για χάρη της.∆εν λέω ότι η ιστορία τα εξηγεί όλα. Λέω απλώς ότι οι ιδιοµορφίες της ελληνικής τηλεόρασης θα ήταν εντελώς ανεξήγητες δίχως την ιστορία που τις διαµόρφωσε.Αλλά το µυθιστόρηµα που αυτό το βιβλίο αφηγείται έχει λιγότερο να κάνει µε την τηλεόραση και περισσότερο µε την πολιτική. ∆εν επιδίωξα να γράψω µια ακόµα ιστορία της τηλεόρασης, πολύ περισσότερο να µπω στα χωράφια της κριτικής µελέτης ή της θεωρίας της τηλεόρασης ως Μέσου. Προσπάθησα να καταγράψω την πολιτική ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης – και ιδίως της περιόδου που είναι λιγότερο γνωστή και τεκµηριωµένη, από το 1945 ως το 1967.Στον καθρέφτη της τηλεόρασης, κάτω από το γαλακτερό φως της καθοδικής λυχνίας, διαγράφονται ίσως µε ένα πιο καθαρό περίγραµµα τα χαρακτηριστικά της ελληνικής πολιτικής ζωής, τα πάθη της προδικτατορικής καχεκτικής δηµοκρατίας αλλά και οι µαύρες τρύπες της δηµοκρατίας της µεταπολίτευσης, καθώς και οι παράξενοι κόµποι που συνέδεαν πολιτική και οικονοµία στη µεταπολεµική Ελλάδα.Με αυτή την έννοια οι περιπέτειες της τηλεόρασης, κυρίως πριν αλλά και µετά την εµφάνισή της στην Ελλάδα, µοιάζουν να είναι το φλιπ σάιντ των περιπετειών της δηµοκρατίας". Το βιβλίο Ο φερετζές και το πηλίκιο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και θα το βρείτε εδώ. Ο Παύλος Τσίμας θα βρίσκεται στο Public Συντάγματος στις 11 Ιουνίου και με αφορμή το βιβλίο και τη συμπλήρωση ενός χρόνου από το κλείσιμο της ΕΡΤ θα συνομιλήσει με τον Γιώργο Δάμπαση, τον Παντελή Καψή, τον Ηλία Νικολακόπουλο και την Έλλη Στάη. Δείτε εδώ την εκδήλωση.
