Θαύματα και εφιάλτες του κοντινού μέλλοντος

"Στο δυστοπικό μελλοντολογικό μυθιστόρημα του Άλντους Χάξλεϊ, «Brave New World» («Θαυμαστός καινούριος κόσμος»), το «New World» του τίτλου αναφέρεται, εκτός από τον κόσμο που έρχεται, και στον Νέο Κόσμο, δηλαδή τις ΗΠΑ. Αυτό ταιριάζει γάντι και στο δοκίμιο «Οι βιομηχανίες του μέλλοντος» του 46χρονου Άλεκ Ρος (εκδ. Ίκαρος 2017) που, όντας και ο ίδιος Αμερικανός, παρουσιάζει τις προκλήσεις του κοντινού μέλλοντος, τις επαναστατικές αλλαγές που – και πάλι – φέρνει η τεχνολογία, τις νέες ευκαιρίες αλλά και κάποια σκοτεινά σημεία του νέου «θαυμαστού καινούριου κόσμου», που σε ένα βαθμό θα είναι και πάλι αμερικανικός. Βέβαια ο Ρος δεν έχει καθόλου την πρόθεση να φτιάξει ένα δυστοπικό μύθο, το αντίθετο μάλιστα, παρουσιάζει το μέλλον από την πλευρά ενός ενήλικα που κοιτάζει, σαν να ήταν πάλι παιδί, όσα έρχονται με βλέμμα θαυμασμού. Έστω και αν δεν μπορεί να μη νιώσει μια κάποια ανησυχία για το τι επιφυλάσσει το μέλλον στα δικά του παιδιά. Άλλωστε δεν έχει τη φιλοδοξία να προβλέψει τι θα γίνει μετά από έναν ή δύο αιώνες, όπως ο Χάξλεϊ, ούτε να μας τρομάξει με την προοπτική ενός κόσμου ευημερίας μεν, απόλυτου ελέγχου και ουσιαστικής ανελευθερίας δε. Το μόνο που θέλει είναι να μας πει τι θα συμβεί στην τεχνολογία και την οικονομία τα επόμενα δέκα χρόνια, ώστε κάθε υποψιασμένος επαγγελματίας αλλά και κάθε νέος άνθρωπος, σε όποια χώρα και να βρίσκεται, να μπορεί να προετοιμαστεί αναλόγως. Έγραψε δηλαδή το βιβλίο που θα ήθελε να είχε διαβάσει ο ίδιος για την ψηφιακή τεχνολογία που ερχόταν τότε, όταν εκείνος ήταν εικοσάρης. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι μερικά από αυτά που γλαφυρά περιγράφει δεν έχουν και μια τρομακτική διάσταση. Όπως λ.χ. η εικόνα ενός ηλικιωμένου, που έχουμε συνηθίσει να τον βλέπουμε να περπατάει με δυσκολία σέρνοντας το βήμα του, ξαφνικά να τρέχει σαν παιδί, όχι γιατί οι μύες του δυνάμωσαν με κάποιο τρόπο, αλλά γιατί ένα ρομποτικό μέλος (κάτι σαν πόδι, στη συγκεκριμένη περίπτωση), προσαρμόζεται στο δικό του πόδι και αναπληρώνει τη χαμένη του δύναμη. Ειδικά στην ρομποτική, η χώρα που φαίνεται ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία είναι η Ιαπωνία. Το κάνει και από προγραμματισμό, γιατί σε λίγα χρόνια δεν θα ξέρει πώς να φροντίσει τους ηλικιωμένους της που όλο και πολλαπλασιάζονται. Άλλες κοινωνίες, όπως των ΗΠΑ ή και αρκετές ευρωπαϊκές, αναπληρώνουν την έλλειψη χεριών με μετανάστες, η Ιαπωνία, όμως, προτιμάει τα ρομπότ. Ίσως και γιατί ο ανιμισμός στη θρησκευτική της παράδοση, λέει ο Ρος, επιτρέπει στον μέσο Ιάπωνα να πιστεύει ότι και τα ρομπότ (όπως κάθε πράγμα) έχουν… ψυχή, άρα μπορεί να είναι ένας κατάλληλος βοηθός και σύντροφος. Κάπως έτσι, εταιρείες όπως η Τογιότα και η Χόντα έχουν ήδη κατασκευάσει βοηθούς νοσοκόμους – ρομπότ, ύψους 1,20 μ., βάρους 60 κιλών, που μπορούν να βοηθήσουν τον ηλικιωμένο να σηκωθεί αλλά και να του μιλήσουν, σε ένα βαθμό. Ακόμα δεν έχουν καταφέρει, βέβαια, να του πλύνουν και τα δόντια αλλά πού θα πάει, θα έρθει και αυτό. Ο Άλεκ Ρος έχει υπηρετήσει σε υψηλές κυβερνητικές θέσεις του δημοκρατικού κόμματος, ως ειδικός σε θέματα καινοτομίας. Η αμερικανική κυβέρνηση τον έστειλε να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο για να εντοπίσει τις καινοτομίες όπου παράγονται, καθώς βέβαια και τις σχετικές επενδυτικές ευκαιρίες, και την εμπειρία του τη μετουσίωσε σε βιβλίο. Εκτός από τη ρομποτική, μας μιλάει αρκετά για την αλληλούχηση του γονιδιώματος, για την έρευνα δηλαδή πάνω στα ανθρώπινα γονίδια που, με πρωτοπόρους στον τομέα ΗΠΑ και Κίνα, σε μια δυο δεκαετίες θα έχει φέρει τα πάνω κάτω στην Ιατρική, θεραπεύοντας λ.χ. πολλές μορφές καρκίνου αλλά και καταργώντας σχεδόν τη χημειοθεραπεία που σήμερα τον συνοδεύει υποχρεωτικά. Μας μιλάει όμως και για την κωδικοποίηση του χρήματος, τη σχεδόν εξαφάνιση της υλικής του μορφής, για πληρωμές με μόνη τη χρήση του αριθμού του κινητού τηλεφώνου, για το bitcoin, για τη νέα γεωγραφία του χρήματος που, μέσα από ηλεκτρονικές πλατφόρμες (εδώ η πρωτοπορία ανήκει με μεγάλη διαφορά στις ΗΠΑ) διαμορφώνουν νέου τύπου παγκοσμιοποιημένες συναλλαγές, με εταιρείες λ.χ. τύπου Airbnb και Uber. Εταιρείες που δίνουν βέβαια ένα πρόσθετο εισόδημα ή δουλειά σε κάποιες κατηγορίες της μικρομεσαίας τάξης, από την άλλη καταργούν επαγγέλματα και, μέσω των ποσοστών που παρακρατά η πλατφόρμα, μεταφέρουν στην πραγματικότητα ολόκληρα ποσοστά του ΑΕΠ τρίτων χωρών στη Σίλικον Βάλεϊ. Τα φαινόμενα αυτά θα ενταθούν αν, για παράδειγμα, σκεφτεί κανείς ότι η Uber που τώρα παρέχει υπηρεσίες ταξί (πλήττοντας θανάσιμα τις κατά τόπους εταιρείες), φιλοδοξεί να παρέχει κάθε είδους υπηρεσία δρόμου: λ.χ. να κάνει εκείνη το ντελίβερι για τις πιτσαρίες ή να μεταφέρει εκείνη δέματα αντί για το ταχυδρομείο. Όλα αυτά, και πολλά άλλα ακόμη, όπως τα σπίτια νέας γενιάς που θα έχουν μεγάλες αυτοματοποιημένες ευκολίες αλλά και θα μπορούν να υποστούν επιθέσεις… χάκερ, είναι μέρος ενός κόσμου που σε λίγα χρόνια θα είναι πραγματικότητα. Πρόκειται για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που δεν είναι απλώς επί θύραις, αλλά είναι σε εξέλιξη και σε λίγο ολοκληρώνεται. Σε αυτό τον νέο κόσμο η προσαρμοστικότητα ή μη και η δυνατότητα κίνησης σε πλανητικό επίπεδο για αναζήτηση ευκαιριών, θα αναδείξει το νέο πλούτο και τη νέα φτώχεια. Το αν θα σημάνει και τη συγκρότηση υπερκράτους με δυνατότητα πλανητικού ελέγχου της ανθρώπινης ζωής όπως προέβλεπαν εν μέρει ο Χάξλεϊ και ο Όργουελ, ε, αυτό δεν θα μας το έλεγε ο Ρος, και καλό θα είναι να προσπαθήσουμε να το αποτρέψουμε πριν μας το επιβάλει από μόνη της η ίδια η ζωή."

Βιβλιοφάγος