László Krasznahorkai: Η ζωή και το έργο ενός μελαγχολικού ονειροπόλου

Λίγοι συγγραφείς μπορούν να ισχυριστούν πως έχουν καταφέρει να αποτυπώσουν στο χαρτί την περιπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο László Krasznahorkai είναι αναμφίβολα ένας απ’ αυτούς. Μέσα από τα βιβλία του, ο Ούγγρος συγγραφέας τολμά να περιπλανηθεί στα σκοτεινά και δαιδαλώδη μονοπάτια της ανθρώπινης ψυχής. Με αφοπλιστικό κυνισμό, συγκινητική ποιητικότητα, βιτριολικό χιούμορ αλλά και μια κρυφή ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Με αφορμή την κυκλοφορία του όγδοου μυθιστορήματος του Krasznahorkai με τίτλο «ΧΕΡΣΤ 07769», θυμόμαστε τη ζωή και το έργο ενός πραγματικά ξεχωριστού δημιουργού.

Ένας χαρισματικός αιρετικός λογοτέχνης

Γεννημένος στην πόλη Gyula, κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία, ο László Krasznahorkai έδειξε από νωρίς το ενδιαφέρον του για τη γλώσσα. Σπούδασε νομικά και λογοτεχνία ενώ επηρεάστηκε βαθιά από το έργο του συμπατριώτη του Sándor Márai. Ο αντίκτυπος της ζωής στο τότε κομμουνιστικό καθεστώς έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη ψυχοσύνθεση του László Krasznahorkai και στη μετέπειτα λογοτεχνική του πορεία. Δεν είναι τυχαίο πως στα περισσότερα βιβλία του Krasznahorkai βρίσκουμε έντονο το στοιχείο της μελαγχολίας, της απογοήτευσης και της ματαίωσης των ιδανικών. Το πρώτο μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1985, στο λυκόφως της σοσιαλιστικής Ουγγαρίας, και δεν είναι άλλο από το αριστουργηματικό «Το Τανγκό του Σατανά».

Σχεδόν αμέσως ο László Krasznahorkai έγινε μία από τις πιο δυνατές φωνές της ουγγρικής λογοτεχνίας. Το 1987 ταξίδεψε για πρώτη φορά προς τη Δύση και το Δυτικό Βερολίνο. Μετά την πτώση του Τείχους, έζησε κατά διαστήματα σε πολλές χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, της Μογγολίας, της Ιαπωνίας και της Ελλάδας. Τα ταξίδια του Krasznahorkai ενέπνευσαν πολλά από τα μυθιστορήματα που ακολούθησαν όπως το «Πόλεμος και Πόλεμος» και το «Η Σέιομπο πέρασε από εκεί κάτω». Κεντρική θέση στα βιβλία του έχει η αποξένωση, η απώλεια, η ανθρώπινη βαναυσότητα και το νόημα της ύπαρξης. Σήμερα, ο László Krasznahorkai είναι μαζί με τον Sándor Weöres και την Magda Szabó ο πιο πολυδιαβασμένος Ούγγρος συγγραφέας στο εξωετερικό, ενώ έχει βραβευτεί με Διεθνές Βραβείο Booker (2015) και Best Translated Book Award (2013).

Από το Τανγκό του Σατανά στις επιστολές του Φλόριαν Χερστ

Τα βιβλία του Krasznahorkai δε ανήκουν στα λεγόμενα «εύκολα αναγνώσματα». Μακροπερίοδος λόγος, πεσιμιστική διάθεση, ζοφερά γεγονότα, κυνικοί ήρωες και η παγερή ατμόσφαιρα της ουγγρικής επαρχίας συνθέτουν την πλειονότητα των μυθιστορημάτων του. Από αυτή την απύθμενη άβυσσο όμως αναβλύζει δειλά δειλά μια χαραμάδα φωτός. Η καλοσύνη, η συμπόνια και η ανθρωπιά. Αντίδοτο για το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης σε ένα χαοτικό κόσμο.

Το διασημότερο έργο του Krasznahorkai παραμένει μέχρι σήμερα το λογοτεχνικό του ντεμπούτο. Με χειμαρρώδη γλώσσα και κωμικοτραγικό τρόπο το «Τανγκό του Σατανά» περιγράφει πώς η φτωχοποίηση, η διχόνοια και ο ηθικός μηδενισμός μπορούν να οδηγήσουν στην αποκτήνωση του ανθρώπου. Το αμέσως επόμενο μεγάλο μυθιστόρημα του Krasznahorkai είναι «Η μελαγχολία της αντίστασης». Στο βιβλίο ο Moby Dick του Melville συναντά το «παράλογο» του Camus και του Kierkegaard με αλληγορικές νύξεις στη ιστορία της Ανατολικής Ευρώπης του 20ου αιώνα. Με διεισδυτική ματιά ο Krasznahorkai καυτηριάζει την απάθεια και τις θηριωδίες στις οποίες οδηγεί ο εκφυλισμός των ιδανικών και η δίψα για δύναμη.

Καταγγελτικό, συγκινητικό και βαθιά ποιητικό, το «Πόλεμος και Πόλεμος» θα μπορούσε να έχει γραφτεί από τον Franz Kafka. Από τις γειτονιές της Βουδαπέστης έως τις μεγάλες λεωφόρους της Νέα Υόρκης ακολουθούμε τη μανιακή φωνή του Γκιόργκι Κόριμ. Ο ήρωας του βιβλίου είναι ένας ταπεινός υπάλληλος, απελπισμένος μπροστά στο υπαρξιακό αδιέξοδο που αντιμετωπίζει. Ένα παλιό χειρόγραφο θα νοηματοδοτήσει και πάλι τη ζωή του και θα τον φέρει στο «κέντρο» του κόσμου.

Πέντε χρόνια μετά το ατμοσφαιρικό «Η επιστροφή του βαρόνου Βένκχαϊμ», τώρα κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του László Krasznahorkai. Από την ουγγρική ύπαιθρο μεταφερόμαστε στην ανατολική πλευρά της Γερμανίας του σήμερα, η οποία παραμένει εγκλωβισμένη ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν. Στο βιβλίο διαβάζουμε τις επιστολές που στέλνει στην Angela Merkel ένας φτωχός καθαριστής τοίχων, ο οποίος προειδοποιεί για έναν μεγάλο επερχόμενο κίνδυνο. «ΧΕΡΣΤ 07769»: αυτό γράφει μόνο, ως αποστολέας, στους φακέλους των επιστολών προς την πρώην Καγκελάριο. Το μεγαλόπνοο βιβλίο του Krasznahorkai καταφέρνει να «ενώσει» τις γκρίζες γειτονιές της Ανατολικής Γερμανίας και την άνοδο της ακροδεξιάς, με το υπερφυσικό στοιχείο και τις καντάτες του Bach.

Ο László Krasznahorkai στη μεγάλη οθόνη

Τα αιρετικά μυθιστορήματα του László Krasznahorkai, έχουν μεταφερθεί με επιτυχία και στη μεγάλη οθόνη. Η ταινία του «Τανγκό του Σατανά» του Béla Tarr βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του συμπατριώτη του, ενώ το επτάωρο έπος «Οι αρμονίες του Βερκμάιστερ» αντλεί τη θεματολογία του από την «Μελαγχολία της Αντίστασης». Και οι δύο ταινίες έλαβαν διθυραμβικές κριτικές, με τους δύο δημιουργούς να κάνουν γνωστό το «άγνωστο» παρελθόν της Ουγγαρίας σε όλο τον κόσμο. Στενός συνεργάτης επί σειρά ετών του μεγάλου Ούγγρου κινηματογραφιστή, ο László Krasznahorkai συνυπογράφει επίσης το σενάριο σχεδόν σε όλες τις ταινίες του.

Ανατρεπτικός όσο και καινοτόμος, ο László Krasznahorkai περιηγήθηκε όπως κανένας άλλος στα άδυτα της ανθρώπινης ύπαρξης. Με τα βιβλία του συνεχίζει να υπηρετεί πιστά μια λογοτεχνία φιλόδοξη και απαιτητική, «χορεύοντας» με το διάβολο το δικό του σκοτεινό τανγκό.