Charles Dickens και ποπ κουλτούρα: Η παρακαταθήκη του Oliver Twist

Πιθανώς μιλάμε για τον πιο γνωστό Άγγλο συγγραφέα του 19ου αιώνα και σίγουρα έναν από τους πιο γνωστούς γενικά, μαζί με τον William Shakespeare, τον Oscar Wilde, τον Arthur Conan Doyle και την Agatha Christie. Βέβαια, οι προαναφερθέντες ίσως έχουν επηρεάσει γενικότερα την κουλτούρα του ανθρώπινου είδους παγκοσμίως, με τον Shakespeare να βρίσκεται μέχρι και στην καθομιλουμένη χωρών με πολύ μικρή σχέση με την Αγγλία, αλλά και τον Sherlock Holmes, τον ήρωα του Doyle, αλλά και τον Ηρακλή Πουαρό της Christie, να έχουν παρεισφρήσει σε όλες πρακτικά τις κοινωνίες. Ο Charles Dickens, όμως, είναι εκείνος που άφησε το στίγμα του σε παγκόσμια κλίμακα, κυρίως όχι για τους ήρωές του ή τις ιστορίες του, αλλά για την ανεξίτηλη (όσο και ζοφερή) εικόνα της Βικτωριανής Αγγλίας που προέβαλλε σε όλο τον κόσμο!

Σε γενικές γραμμές, η επιρροή του Dickens στην pop culture πολλές φορές περνάει απαρατήρητη, άλλοτε λόγω των ελληνικών μεταφράσεων των βιβλίων του και άλλοτε λόγω της απόστασης που έχει η δική μας πραγματικότητα με αυτήν της Αγγλίας. Ένα τέτοιο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι και ο κύριος "ανταγωνιστής" του David Copperfield, βασικού ήρωα στο ομώνυμο βιβλίο του Dickens, ο οποίος έδωσε το όνομά του σε ένα από τα πιο γνωστά βρετανικά συγκροτήματα rock της δεκαετίας των 70s. Ξέρεις για ποιον μιλάμε; Μα… για τον Uriah Heep ("Ουράια Χιπ" στην μετάφραση)!

Movies

Στα τέλη της δεκαετίας των 90s, ο Charles Dickens πήρε ένα τεράστιο boost, καθώς ο σκηνοθέτης Alfonso Cuarón προσάρμοσε το αειθαλές βιβλίο του με τίτλο "Great Expectations" σε μια σύγχρονη μορφή, έβαλε τον Ethan Hawke στο ρόλο του πρωταγωνιστή Finn (αντί για Pip του βιβλίου) και στόλισε το ρόλο της Estella με την αιθέρια Gwyneth Paltrow, σε μια ταινία η οποία στοίχειωσε τις φαντασιώσεις μιας ολόκληρης γενιάς! Η ταινία έγινε εν μία νυκτί μέρος της pop culture της εποχής, ενώ η αξέχαστη σκηνή με το φιλί στην κρήνη, εκτός του ότι αντιγράφηκε και μεταφέρθηκε σε πάμπολλες άλλες ταινίες και επεισόδια σειρών, αναπαραστάθηκε και στο φωτογραφικό φακό! Ταυτοχρόνως, η Anne Bancroft, στο ρόλο της Nora Dinsmoor (η Miss Havisham του βιβλίου) δίνει τα δικά της… ρέστα και αποτελεί άλλον ένα χαρακτήρα ο οποίος έμεινε στην pop culture της εποχής.

Ο Dickens, όμως, είναι ένας από τους συγγραφείς των οποίων τα έργα έχουν μεταφερθεί στη μικρή αλλά και τη μεγάλη οθόνη περισσότερο από (σχεδόν) κάθε άλλον. Τα πιο γνωστά του βιβλία, με κορυφαίο και πιο γνωστό απ' όλα το Oliver Twist, αλλά και τα "David Copperfield", "Nicholas Nickleby" και "Tale of Two Cities" ("Ιστορία Δύο Πόλεων") έχουν δει πολλές μεταφορές, αλλά κανένα δεν έχει επηρεάσει περισσότερο την ποπ κουλτούρα περισσότερο από το "A Christmas Carol" ("Μια Χριστουγεννιάτικη ιστορία")! Μιλάμε για ένα βιβλίο το οποίο έχει μεταφερθεί περισσότερες φορές στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση από όσες ταινίες και επεισόδια έχει το… Star Wars συνολικά! Μέχρι και στα κινούμενα σχέδια υπάρχουν "μεταφορές", από τα (ευρωπαϊκά Στρουμφάκια μέχρι το Muppet Show). Ο μαγκούφης και τσιφούτης Ebenezer Scrooge, ο οποίος επηρέασε και τον χαρακτήρα του Scrooge McDuck του Disney, έχει ενσαρκωθεί από περισσότερους από 100 ηθοποιούς σε αντίστοιχου πλήθους ταινίες! Το ίδιο του το όνομα πλέον είναι συνώνυμο της τσιγκουνιάς και της μισανθρωπίας, ενώ στην αγγλόφωνη κουλτούρα υπάρχουν πάμπολλες αναφορές στην υπόθεση του Christmas Carol, άμεσες και έμμεσες (πχ η φράση "the true meaning of Christmas").

Η μεγαλύτερη συνεισφορά του Dickens, όμως, στην pop culture της εποχής του, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, είναι η φράση… "Merry Christmas"! Ναι, παραδοσιακά οι Άγγλοι εύχονται με το "Happy Christmas" και αυτό που ξέρουμε όλοι ως τυπική ευχή προέρχεται από το… "A Christmas Carol"!

Αισθητική

Για τους περισσότερους Έλληνες αλλά και για τις περισσότερες χώρες του πλανήτη, ο Dickens ήταν ο βασικός υπεύθυνος για την εικόνα της Αγγλίας, όχι απαραιτήτως της Βικτωριανής, που έρχεται στο μυαλό όλων μας: πυκνή ομίχλη! Ο Dickens ήταν ο κύριος υπεύθυνος για την ανάδειξη της παιδικής εκμετάλλευσης στην Αγγλία, πληροφορία η οποία ήταν εν πολλοίς άγνωστη στο εξωτερικό – άλλωστε μιλάμε για την περίοδο του απογείου της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Οι εικόνες που μετέφεραν έργα όπως το Oliver Twist ή το Hard Times ήταν δύσκολο να μην αφήσουν το στίγμα τους στην εικόνα της Αγγλίας, ενώ και οι ταινίες, αργότερα, φρόντισαν ώστε να παγιώσουν την εικόνα αυτή στο νου της ανθρωπότητας.

Κάπου εδώ οφείλουμε να βάλουμε τα έργα του Dickens σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, για να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς επηρέασε την κουλτούρα της εποχής του, αρχικά, και των επόμενων εποχών. Ο Dickens δεν ήταν συγγραφέας έργων "υψηλής λογοτεχνίας" της εποχής, αλλά μάλλον συγγραφέας "για τις μάζες". Μάλιστα, αρκετά από τα έργα του δεν κυκλοφόρησαν απ' ευθείας σε βιβλίο αλλά δημοσιεύονταν σε εβδομαδιαίες συνέχειες, μέσα σε εφημερίδες της εποχής. Αυτό και μόνο αλλάζει το πρίσμα υπό το οποίο θα έπρεπε να βλέπουμε κάποια έργα του, μιας και στα μέσα του 19ου αιώνα η ανάγνωση δεν θα γινόταν "μονομιάς", ως ένα πλήρες μυθιστόρημα, αλλά μια δραστηριότητα κατά την οποία όλη η οικογένεια θα μαζευόταν σε ένα δωμάτιο για να ακούσει το νέο "επεισόδιο" να αναγιγνώσκεται από το πιο "μορφωμένο" μέλος της. Και βέβαια, δεν υπήρχε smartphone, tablet, τηλεόραση, ούτε καν ραδιόφωνο για να αποσπάσει την προσοχή της οικογένειας! Από την άλλη, βέβαια, οι καταστάσεις που περιέγραφε ο Dickens στα έργα του δεν ήταν κάτι "παλιό" ή "απόμακρο", αλλά η απλή καθημερινότητα, ίσως δραματοποιημένη ή με κάποιες υπερβολές, την οποία έβλεπαν από το παράθυρο του σπιτιού τους.

Τελικά, ο Charles Dickens είναι ένας από τους συγγραφείς με τη μεγαλύτερη επίδραση στην pop κουλτούρα παγκοσμίως και ειδικά αυτήν της Αγγλίας. Οι εικόνες των έργων του συντροφεύουν τους πάντες, μιας και τα πιο γνωστά βιβλία του θεωρούνται κλασσικά παιδικά αναγνώσματα. Εσύ πόσα έχεις διαβάσει; Στo Public θα βρεις όλα όσα σου λείπουν, τόσο στα Ελληνικά όσο και στην πρωτότυπη γλώσσα, για να συμπληρώσεις το κενό στη βιβλιοθήκη σου. Τελικά, ο Dickens ίσως δεν είναι συγγραφέας "για τη Βικτωριανή Αγγλία", αλλά ο συγγραφέας για την αδικία, την εκμετάλλευση και την κοινωνική ανισότητα. Και ως τέτοιος, οφείλει να συνεχίσει να διαβάζεται για πάντα!