Μια ατίθαση καρδιά: Αποχαιρετούμε τον μεγάλο David Lynch

Οι κινηματογραφόφιλοι τον γνώρισαν μέσα από το εφιαλτικό Eraserhead. Το ευρύ κοινό τον αγάπησε για το Twin Peaks, μια από τις εμβληματικότερες σειρές που είδαμε ποτέ στην μικρή οθόνη. Ο David Lynch δεν είναι πια μαζί μας. Ο πολυβραβευμένος Αμερικανός σκηνοθέτης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 78 ετών, με τις ταινίες του να αποτελούν σημείο αναφοράς στο παγκόσμιο σινεμά. Λίγοι δημιουργοί μπορούν να ισχυριστούν με αξιώσεις πως κατάφεραν να αλλάξουν την τέχνη τους. Ο David Lynch είναι ένας από αυτούς. Με μια ολοδική του σκηνοθετική ματιά έπλασε κόσμους αλλόκοτους, απρόσιτους και ταυτόχρονα οικείους. Όπως ο κόσμος των ονείρων από τον οποίο εμπνεύστηκε για να να μελετήσει τον άνθρωπο όπως κανείς άλλος.    

David Lynch: Όταν το arthouse συναντά το mainstream

Γεννημένος το 1946 στην αγροτική Μοντάνα, η ζωή του David Lynch υπήρξε, όπως και το έργο του, αντισυμβατική. Μία σταθερά ήταν η αγάπη και ο θαυμασμός που έτρεφε για την τέχνη σε όλες τις μορφές της. Μπορεί οι περισσότεροι να γνωρίζουμε τον «σκηνοθέτη» Lynch, προτού όμως πάρει θέση πίσω από τις κάμερες, ξεκίνησε με σκοπό να γίνει ζωγράφος. Το σινεμά όμως ήταν αυτό που έμελλε τελικά να τον κερδίσει. 

Οι μόλις 10 μεγάλου μήκους ταινίες της φιλμογραφίας του Lynch ήταν κάτι παραπάνω από αρκετές για να του εξασφαλίσουν μια θέση στο πάνθεον των μεγάλων σκηνοθετών. Ακροβατώντας ανάμεσα στο «παλιό» Hollywood και το arthouse ευρωπαϊκό σινεμά, ο David Lynch δημιούργησε το δικό του κινηματογραφικό αρχέτυπο. Η καλλιτεχνική αξία των ταινιών του επισφραγίστηκε από την απήχηση τους. Παρά τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και το ταμπεραμέντο του δημιουργού τους, οι ταινίες του Lynch όχι μόνο «άντεξαν» απέναντι στο χρόνο, αλλά δειλά δειλά πέρασαν από το cult στις παρυφές του mainstream. Δε χρειάζεται να είσαι σινεφίλ για να γνωρίζεις το Twin Peaks ή το διαβόητο Mullholland Drive. Η σειρά που προβλήθηκε από το ABC, άφησε το στίγμα της σε μια ολόκληρη γενιά, αλλάζοντας την αντίληψη κοινού και δημιουργών για την ποιότητα των τηλεοπτικών παραγωγών. Η δημοτικότητα του Lynch εκτοξεύτηκε με την έλευση του διαδικτύου. Η ερμηνεία των ταινιών του Lynch αποτελεί πεδίο δόξης λαμπρό σε ιντερνετικά kino groups, ενώ η αγάπη του επιθεωρητή Dale Cooper για τον καλό καφέ παραμένει top tier meme.

Μια κινηματογραφική βουτιά στο ασυνείδητο

«Νιώθω άβολα να μιλάω για νοήματα. Προτιμώ να μην γνωρίζω τόσα πολλά για το τι σημαίνουν τα πράγματα. Επειδή το νόημα, είναι κάτι πολύ προσωπικό, και το νόημα για μένα μπορεί να είναι διαφορετικό από το νόημα για κάποιον άλλον». Αν έχεις δει ταινία του Lynch, πιθανώς στο τέλος να έχεις αναρωτηθεί «τι είναι αυτό που μόλις είδα». Και όμως, η απουσία (;) νοήματος στα έργα του Lynch είναι αυτή που τα κάνει τόσο ευφάνταστα. Τόσο ιδιαίτερα. Τόσο εθιστικά. Απαλλαγμένος από το «βάρος» της γραμμικής πλοκής και του exposition, ο David Lynch επιχειρεί ελεύθερος μια κατάβαση στα έγκατα του ασυνείδητου. Από το γκροτέσκο Eraserhead μέχρι την αισθησιακή neo-noir «Χαμένη Λεωφόρο» και το πειραματικό Inland Empire, ο Lynch εξερευνά τα σκοτεινά, απρόσιτα μέρη της ανθρώπινης προσωπικότητας, κλείνοντας το μάτι σε γνωστά χολιγουντιανά tropes τα οποία και μπολιάζει με μια γερή δόση σουρεαλισμού. Αποτέλεσμα, ένα απόκοσμο fever dream, τόσο ξεχωριστό που έχει αποκτήσει τη δική του λέξη. «Λιντσικό». Εξίσου απολαυστικές είναι και οι πιο... straightforward παραγωγές του David Lynch όπως το σπαρακτικό «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» με τον John Hurt και η κινηματογραφική μεταφορά του «Dune», 37 χρόνια πριν το πρόσφατο adaptation του Denis Villeneuve.

David Lynch: Ένας ανήσυχος δημιουργός

Σε αντίθεση με πολλούς σκηνοθέτες, στα έργα του Lynch, η μουσική έχει διακριτικό μα πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι, θα λέγαμε, το κερασάκι στην τούρτα των ονειρικών του κόσμων, εκεί όπου τα όρια ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό παύουν να είναι διακριτά. Ένα διόλου μικρό μερίδιο της επιτυχίας του Twin Peaks οφείλεται στις συνθέσεις του μεγάλου Angelo Badalamenti, ενώ από τα soundtrack των ταινιών του Lynch πέρασαν θρύλοι της μουσικής, όπως ο Brian Eno, ο David Bowie, ο Marilyn Manson, ο Trent Reznor των Nine Inch Nails, ο Peter Christopherson των Coil και οι Rammstein. Στο soundtrack των ταινιών έχει συνεισφέρει και ο ίδιος ο Lynch. Το 2011 και το 2013 κυκλοφόρησαν επίσης δύο full length albums του David Lynch με avant-garde και blues τραγούδια. Η αγάπη του David Lynch για τη ζωγραφική δε σταμάτησε παρά την τεράστια επιτυχία που σημείωσε ως ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς σκηνοθέτες όλων των εποχών. Από το 1967 μέχρι σήμερα, δεκάδες εκθέσεις έχουν φιλοξενήσει εικαστικά έργα του Lynch, δείχνοντας την αστείρευτη δημιουργικότητα ενός πολυδιάστατου καλλιτέχνη.

David Lynch - The Spotify list

Προτού πιάσεις να κάνεις rewatch το Twin Peaks ή φέρεις την παρέα στο σπίτι για μαραθώνιο David Lynch, ρίξε μια ματιά στην ειδική Spotify list που ετοιμάσαμε για να αποχαιρετήσουμε τον μεγάλο σκηνοθέτη με μερικά από τα ομορφότερα τραγούδια που γνωρίσαμε και απολαύσαμε μέσα από τις ταινίες του.

Through the darkness of future past
The magician longs to see
One chants out between two worlds
Fire walk with me...