Μικρασιατική Καταστροφή: Πόσο καλά γνωρίζεις την ιστορία;

Φέτος συμπληρώνεται ένας αιώνας από την Μικρασιατική Καταστροφή. Η βιβλική καταστροφή στα παράλια της Μικράς Ασίας, ο ξεριζωμός του ελληνικού στοιχείου και η οδυνηρή ανταλλαγή πληθυσμών όρισαν τη σύγχρονη ιστορία αλλά και την ίδια την ταυτότητα του ελληνικού έθνους. Στο Public αυτός ο μήνας βιβλίου είναι αφιερωμένος στην ιστορία, και είναι η ιδανική ευκαιρία για να μελετήσεις ιστορικά δοκίμια και μυθιστορήματα για να διδαχθείς από το παρελθόν.

Τα αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής

Η αποτυχία της Μικρασιατικής Εκστρατείας, και στη συνέχεια η Μικρασιατική Καταστροφή, δεν οφείλονται σε ένα μεμονωμένο γεγονός ούτε στις αποφάσεις ενός μόνο προσώπου. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, τα αίτια αποδίδονται τόσο στις κινήσεις της πολιτικής ηγεσίας στο εσωτερικό όσο και στη στάση των Συμμάχων. Αν και μέλος της Αντάντ κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, από το Νοέμβριο του 1920 και ύστερα η Ελλάδα πολεμούσε χωρίς την έμπρακτη υποστήριξη των Συμμάχων. Οι Σύμμαχοι είχαν αναθεωρήσει τη στάση τους απέναντι στον de facto ηγέτη των τουρκικών δυνάμεων Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος μετά την επανάσταση που οργάνωσε κατά του Σουλτάνου υποσχόταν τη δημιουργία ενός τουρκικού κράτους πιο κοντά στη Δύση. Οι ειδικοί υποστηρίζουν επίσης πως το ασταθές πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα, τα μίση του «Εθνικού Διχασμού», η επιστροφή του Κωνσταντίνου Α’ στο θρόνο, καθώς και η υπέρμετρη φιλοδοξία γύρω από την πραγμάτωση της «Μεγάλης Ιδέας», έγειραν την πλάστιγγα υπέρ της τουρκικής πλευράς. Φυσικά, πρόκειται για ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που αξίζει να μελετήσεις από πολλές και διαφορετικές πλευρές.

Άγνωστες πτυχές της Μικρασιατικής Καταστροφής

Αν και η βιβλιογραφία για την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι τεράστια, υπάρχουν ωστόσο ορισμένες πτυχές που είναι πιθανόν να μη γνωρίζεις. Τον Ιούλιο του 1922, λίγο πριν τη συνολική κατάρρευση του μετώπου, η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη με επίσημη απόφαση, απαγόρευσε στον ελληνικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας να εγκαταλείψει την περιοχή. Οι ποινές για την παραβίαση του νόμου ήταν ιδιαίτερα αυστηρές τόσο για τους κατοίκους όσο και γι’ αυτούς που θα προσπαθούσαν να τους φυγαδεύσουν. Παρά το διαφαινόμενο κίνδυνο του τουρκικού στρατού, υπάρχουν αναφορές πως οι αρχές της Σμύρνης εφάρμοσαν την εντολή της κυβέρνησης εμποδίζοντας την διαφυγή των κατοίκων, λίγες μέρες μόνο πριν οι δυνάμεις του Κεμάλ εισβάλλουν στην πόλη.

Το 1920, και ενώ η εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφασίζει να προκηρύξει εκλογές. Παρά τις αρχικές επιτυχίες των ελληνικών στρατευμάτων στην Μικρά Ασία, και τους όρους της Συμφωνίας των Σεβρών, το κόμμα των Φιλελευθέρων ηττήθηκε. Μάλιστα ο ίδιος ο Βενιζέλος δεν εξελέγη ούτε βουλευτής. Η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» του Δημήτριου Γούναρη κέρδισε τις 260 από τις 370 συνολικά έδρες. Η νίκη των αντιβενιζελικών θεωρείται από πολλούς πως έκρινε σε μεγάλο βαθμό την καταστροφική κατάληξη της εκστρατείας.

Εκτός όμως από μαρτυρικά γεγονότα, η Μικρασιατική Εκστρατεία έχει να παρουσιάσει και μοναδικές ιστορίες θάρρους, αλτρουισμού και αυταπάρνησης. Στο Φρουραρχείο της Θεσσαλονίκης, 95 έφεδροι στρατιώτες αρνήθηκαν να αποστρατευτούν μετά την ολοκληρωτική ήττα του εκστρατευτικού σώματος, απαιτώντας να σταλούν για να πολεμήσουν στο μέτωπο της Θράκης.

Συγκινητική είναι επίσης η ιστορία ενός ιαπωνικού εμπορικού πλοίου κατά τη διάρκεια της καταστροφής της Σμύρνης. Το πλήρωμα του πλοίου παράτησε άρον άρον το φορτίο του στην προκυμαία της Σμύρνης προκειμένου να διασώσει εκατοντάδες Έλληνες και Αρμένιους από τις θηριωδίες του κεμαλικού στρατού. Την ίδια στιγμή περισσότερα από 20 συμμαχικά πλοία παρακολουθούσαν με απάθεια καθώς εκτυλισσόταν ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα του 20ου αιώνα.

Πόσο καλά γνωρίζεις την ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής;

Στο Public αυτός ο μήνας βιβλίου είναι αφιερωμένος στην ιστορία και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη χρονιά που γράφτηκε η μελανότερη σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ετοιμάσαμε ένα quiz για να δοκιμάσεις τις γνώσεις σου. Αν θες να μάθεις την πραγματική ιστορία της Μικρασιατικής Καταστροφής, στο Public.gr και στα καταστήματα Public θα βρεις βιβλία καταξιωμένων συγγραφέων για ενήλικες αλλά και για παιδιά.