Ο νομπελίστας Mario Vargas Llosa έφυγε από τη ζωή

Μία από τις εμβληματικότερες φωνές της παγκόσμιας λογοτεχνίας σίγησε. Ο Mario Vargas Llosa «έφυγε» σε ηλικία 89 ετών, στο διαμέρισμά του στη Λίμα. Με τα έργα του ο Περουβιανός μυθιστοριογράφος μίλησε όσο λίγοι λογοτέχνες για τη φύση της εξουσίας, της διαφθοράς και του ανθρώπινου πνεύματος στον αγώνα για την ελευθερία. Όπως τόνισε η Σουηδική Ακαδημία κατά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2010, «ο Mario Vargas Llosa ξεχωρίζει για την ικανότητά του να χαρτογραφεί τις δομές της εξουσίας και τις εικόνες της αντίστασης, της εξέγερσης και της ήττας του ατόμου».

Mario Vargas Llosa: Ένας ριζοσπάστης υπερασπιστής της ελευθερίας

Γεννημένος στην Αρεκίπα του Περού, η ζωή, όπως και το λογοτεχνικό έργο του Vargas Llosa, έχει πάνω της το στίγμα των μεγάλων κοινωνικών αλλαγών που όρισαν την πορεία της Λατινικής Αμερικής στη μεταπολεμική περίοδο. Όπως και πολλοί άλλοι Λατινοαμερικανοί συγγραφείς, ο Mario Vargas Llosa υπήρξε πολιτικά ενεργός από μικρή ηλικία, ενώ το ενδιαφέρον του για τα κοινά έμεινε αμείωτο για το υπόλοιπο της ζωής του. Δε σταμάτησε στιγμή να στοχάζεται πάνω στην έννοια της ελευθερίας, την απειλή του ολοκληρωτισμού και την επιρροή του στον απλό καθημερινό άνθρωπο.

Οι σπουδές του στη στρατιωτική σχολή της Λίμα, η Κουβανική Επανάσταση, η ρήξη με το καθεστώς του Κάστρο και την αριστερά, τα ταξίδια του στην Ευρώπη και τα βιώματά του από την περουβιανή κοινωνία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στα γραπτά αλλά και την ίδια τη ζωή του Vargas Llosa. Κοσμοπολίτης, φιλελεύθερος, λάτρης της μουσικής και του ποδοσφαίρου, ο Mario Vargas Llosa πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σχολιάζοντας πότε γλαφυρά και πότε δηκτικά όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Μέχρι το θάνατό του υπήρξε πολυγραφότατος. Εκτός από μυθιστορήματα έγραψε σημαντικά δοκίμια ενώ επί σειρά ετών αρθρογραφούσε στην ισπανική εφημερίδα El Pais.

Έργα του Llosa για τη βιβλιοθήκη σου

«Πρέπει να συνεχίσουμε να ονειρευόμαστε, να διαβάζουμε και να γράφουμε. Είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος που έχουμε βρει για να ανακουφίσουμε τη φθαρτή μας κατάσταση, να νικήσουμε τη φθορά του χρόνου και να κάνουμε το αδύνατο δυνατό». Τα μυθιστορήματα του Mario Vargas Llosa συνέπεσαν με την εποχή της «έκρηξης» της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας τη δεκαετία του ’60. Συγγραφείς όπως ο Julio Cortázar, ο Carlos Fuentes και, φυσικά, ο μεγάλος Gabriel Garcia Márquez έδωσαν νέα πνοή στην ισπανόφωνη λογοτεχνία κάνοντάς τη γνωστή σε όλο τον κόσμο. Παρά την ενεργή πολιτική του στάση, ο λογοτέχνης Vargas Llosa δεν βρέθηκε ποτέ δέσμιος σε ιδεολογικές αγκυλώσεις. Αντίθετος προς κάθε μορφή φανατισμού, ο Vargas Llosa εξερευνά το πολιτικό μέσα από εικόνες της καθημερινής ζωής. Συνειδητά επιλέγει να χρησιμοποιήσει γλώσσα αλληγορική, ενώ οι χαρακτήρες που συναντάμε στις ιστορίες του, αναδεικνύουν με τις πολύπλοκες σχέσεις τους την αγωνία και την αναζήτηση ταυτότητας σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον.

Τα έξι διηγήματα της συλλογής «Οι αρχηγοί» είναι τα πρώτα δημοσιευμένα έργα του Mario Vargas Llosa. Φέρουν όλα τα χαρακτηριστικά που αργότερα θα σημαδέψουν τα έργα της ωριμότητάς του, αναδεικνύοντας τον συγγραφέα σε πρωτοπόρο της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Σε ηλικία μόλις 27 ετών εκδίδει την «Πόλη και τα Σκυλιά» ενώ τρία χρόνια αργότερα θα ακολουθήσει «Το Πράσινο Σπίτι». Και τα δύο θεωρούνται έργα-σταθμοί στη βιβλιογραφία του Vargas Llosa, με το πολιτικό στοιχείο να είναι έντονο. Θα συνεχίσει με το χειμαρρώδες «Πότε πήραμε την κάτω βόλτα» όπου αναστοχάζεται το ταραχώδες παρελθόν της πατρίδας του. Κεντρική θέση στα έργα του Vargas Llosa έχει επίσης το ερωτικό στοιχείο το οποίο συχνά λειτουργεί ως βάση για τις εμπνευσμένες του σάτιρες όπως είναι «Ο Πανταλέων και οι υπηρέτριες».

Η ώριμη περίοδος του Mario Vargas Llosa χαρακτηρίζεται από έργα με μεταμοντέρνα στοιχεία. Ο «Παράδεισος στην άλλη γωνία» είναι μια εναλλακτική διπλή βιογραφία της Flora Tristan, πρωτεργάτριας του φεμινιστικού κινήματος και του εγγονού της, του ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Paul Gaugain. Στο «Παλιοκόριτσο», ο Vargas Llosa εμπνέεται από τις περιπέτειες της Μαντάμ Μποβαρί για να αφηγηθεί μια ιστορία που μιλά για την απροσδιόριστη, ρευστή μα τόσο ισχυρή δύναμη της ερωτικής επιθυμίας.

Ο Mario Vargas Llosa είναι μόλις ο δεύτερος συγγραφέας από τη Λατινική Αμερική στον οποίο έχει απονεμηθεί το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Παρά την περίπλοκη σχέση που διατηρούσε με πολλούς από τους λογοτέχνες της εποχής του, κυρίως λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, ο Περουβιανός συγγραφέας παραμένει μέχρι και σήμερα ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές της σύγχρονης ισπανόφωνης λογοτεχνίας με έργα που αποζητούν την ελευθερία στη σκέψη, τη ζωή, το θάνατο και τον έρωτα.