Τεχνητή Νοημοσύνη: Εξερευνώντας το μέλλον με βιβλία λογοτεχνίας

Τον τελευταίο χρόνο έχει ανοίξει για τα καλά στη δημόσια σφαίρα η συζήτηση γύρω από τις δυνατότητες και τις πρακτικές της Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι διάφορες μορφές ΤΝ που έχουν αναπτυχθεί βρίσκουν εφαρμογές σε ολοένα και περισσότερους τομείς της καθημερινής ζωής, αλλάζοντας σταδιακά τον κόσμο όπως τον ξέρουμε. Ταυτόχρονα η επιρροή της ΤΝ μέσω της εμφατικής της παρουσίας στο παγκόσμιο pop culture είναι αδιαπραγμάτευτη. Στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στη μουσική, στα video games και φυσικά στη λογοτεχνία. Μάλιστα, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για «βίους» παράλληλους, μιας και πολλές από τις ιδέες που οδήγησαν στη «γέννηση» του AI, πρωτοδιατυπώθηκαν στις σελίδες λογοτεχνικών βιβλίων.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη μέσα από τα μάτια της λογοτεχνίας

Ανέκαθεν το μέλλον της ανθρωπότητας συνιστούσε πηγή έμπνευσης για συγγραφείς, λογοτέχνες, φιλοσόφους και στοχαστές σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, η θεματική της Τεχνητής Νοημοσύνης κατέχει διακριτή θέση ανάμεσα στα έργα επιστημονικής φαντασίας. Στα μυθιστορήματα με «πρωταγωνιστή» κάποιο AI, δε συναντάμε μόνο συναρπαστικούς και ενίοτε δυστοπικούς κόσμους του μέλλοντος. Συνάμα βρίσκουμε βαθιά ανθρώπινες ιστορίες που αγγίζουν προαιώνια υπαρξιακά ερωτήματα και ηθικούς προβληματισμούς. Ας δούμε μερικές προτάσεις για die-hard φίλους του science fiction αλλά και αναγνώστες που θέλουν να γνωρίσουν για πρώτη φορά μακρινούς κόσμους και γαλαξίες.

Ξεκινάμε με τον διασημότερο ίσως συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας. Ο Isaac Asimov όρισε με τα μυθιστορήματά του του ένα ολόκληρο λογοτεχνικό είδος, ενώ η κληρονομιά των βιβλίων του εκτείνεται αρκετά πέρα από τα όρια του sci-fi ιδιώματος. Το «I-Robot» παραμένει ένα από επιδραστικότερα λογοτεχνικά έργα ολόκληρου του 20ου αιώνα αλλά και ένα ενθουσιώδες θρίλερ που άνοιξε το δρόμο για την επιστήμη της ρομποτικής, όρο που εισήγαγε για πρώτη φόρα ο ίδιος ο Asimov.

Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού βρίσκουμε τον Ian McEwan. Ο πολυγραφότατος Βρετανός συγγραφέας έχει καταπιαστεί με δύσκολα κοινωνικά, πολιτικά και τεχνολογικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης και της Τεχνητής Νοημοσύνης. Το «Μηχανές σαν κι Εμένα» είναι ένα ανατρεπτικό µυθιστόρηµα sci-fi/εναλλακτικής ιστορίας που φέρνει τους ήρωές του αντιμέτωπους με βαθιά ηθικά διλήμματα. Η εμφάνιση του Adam, ενός τέλειου ανδροειδούς, θα ταράξει τη ζωή του Charlie και της Miranda, επαναπροσδιορίζοντας τα άλλοτε διακριτά όρια ανάμεσα στον άνθρωπο και τη μηχανή.

Αλλάζοντας τον «κανόνα» που θέλει τα sci-fi μυθιστορήματα να κινούνται ανάμεσα σε ολοκληρωτικές δυστοπίες και αλλόκοτα μακρινά σύμπαντα, η Becky Chambers στο «A Closed and Common Orbit» αφηγείται μια wholesome ιστορία φιλίας και αυταπάρνησης. Κεντρική ηρωίδα η Lovelace, μια Τεχνητή Νοημοσύνη η οποία αναγκάζεται να κάνει «reboot» σε ένα συνθετικό σώμα μετά από ένα ατύχημα σε έναν αφιλόξενο πλανήτη.

Όταν η sci-fi λογοτεχνία συναντά τη φιλοσοφία

Ακόμα ένα Βρετανός συγγραφέας που έχει προσφέρει μια διαφορετική οπτική για το Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ο νομπελίστας Kazuo Ishiguro. Η «Κλάρα και ο Ήλιος» είναι μια συγκινητική φουτουριστική παραβολή για την ανθρώπινη φύση, την αγάπη, τη συντροφικότητα, τη θνητότητα και το νόημα της ζωής. Όταν η έφηβη Josie αρρωσταίνει βαριά, η Klara, έναν ανθρωποειδές ρομπότ, παρακαλεί τον ήλιο να την κάνει ξανά καλά, φτάνοντας στα όρια της αυτοθυσίας.

Εξίσου στοχαστική διάθεση έχει και η συλλογή διηγημάτων του Ted Chiang με τίτλο «Εκπνοή». Οι εννέα ιστορίες του πολυβραβευμένου Αμερικανού συγγραφέα εξερευνούν την επίδραση της τεχνολογίας και της επιστήμης στην ανθρώπινη φύση, με φόντο έναν κόσμο που δε διαφέρει σε πολλά από τη δική μας πραγματικότητα. Στο βιβλίο o Ted Chiang στοχάζεται μυθιστορηματικά πάνω στη βιοηθική, την ελεύθερη βούληση, τη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη και πολλά ακόμη ζητήματα που πρόκειται να μας απασχολήσουν στο εγγύς μέλλον.

Από τον Arthur C. Clarke και τον Harlan Ellison μέχρι τον Philip K. Dick, τον William Gibson και τους νεότερους εκπροσώπους της επιστημονικής φαντασίας, η απρόβλεπτη φύση της ΤΝ συνεχίζει να προκαλεί θαυμασμό αλλά και δέος. Κανείς δε γνωρίζει ποιος ακριβώς θα είναι ο αντίκτυπος, το μόνο σίγουρο είναι πως ο κόσμος μας μετά την έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης δε θα είναι πότε ξανά ο ίδιος. Ας ελπίσουμε μόνο πως δε θα βρεθούμε στο στόχαστρο κάποιου επίδοξου Skynet!